LCOVOLT^LA.'
Een beter mens worden en de gemeenschap dienen
22
Piet Tuik
Vrijmetselaarsloge De Friesche Trouw is al 225 jaar actief in Leeuwarden. In het
statige pand Bij de Put 15 in Leeuwarden huizen vandaag de dag drie vrijmetse
laarsloges en een soefibeweging, die er elk op hun eigen avond bijeen komen.
De historie van dit voormalige patriciërs
huis gaat terug tot de 16e eeuw en is
daarmee één van de oudste particulier
gebouwde huizen in de stad. Op de eerste
etage vormt de indrukwekkende logetem-
pel uit 1927 een passende entourage voor
de vrijmetselaars van De Friesche Trouw
die er dit jaar het 225-jarig bestaan vie
ren. Haar illustere voorlopers Antiqua
Virtute et Fide en Constanter waren eli
taire herenclubs, maar anno 2007 zijn de
Leeuwarder vrijmetselaars geëvolueerd
tot broederschappen van vrijdenkers
waarin de ontwikkeling van vrije en onaf
hankelijke geesten in relatie tot de
gemeenschap op een bijzondere manier
wordt bevorderd.
Ken U zeiven
Het streven van de mens naar innerlijke
rust, wijsheid en vervolmaking is van alle
tijden. De wens met gelijkgestemden te
verkeren en de eigen opvattingen te spie
gelen binnen een broederlijk genootschap
dateert uit de Verlichting. De georgani
seerde vrijmetselarij, los van het oorspron
kelijke vakterrein, krijgt vorm in het 18e
eeuwse Engeland. Mannen van gegoede
komaf proberen gezamenlijk tot persoon
lijke verdieping te komen via vaste 'ritu
alen'. Plaatselijke groepen (loges) gaan
zelfstandig door het leven, maar zijn lan
delijk verenigd onder een centraal orgaan
(het Grootoosten) dat door middel van een
'constitutiebrief' verlof verleent tot het
stichten van lokale loges. De tegenwoordi
ge vrijmetselaarsloges borduren voor een
deel nog steeds voort op de aloude symbo
liek en op de werktuigen (zoals passer en
winkelhaak) van de vroegere bouwgilden.
'Ken U zeiven' staat er pontificaal
boven de toegangsdeur van de huidige
tempel waar de Leeuwarder vrijmetse
laars hun inwijdingen en ritualen hou
den. En inderdaad wordt er in de loges
getracht door een aloude symboliek,
geflankeerd met ludieke elementen, bij de
leden een bewustwordingsproces op gang
te brengen. Met deze unieke methodiek
probeert men weg te nemen wat mensen
onderling verdeelt en te zoeken naar dat
gene wat hen bij elkaar brengt. In hun
besloten genootschappen wordt het
wereldse element zoveel mogelijk buiten
de deur gehouden, is de ballotage voor toe
treding bepaald geen sinecure en vormen
de leden een broederlijke gemeenschap
waarin de persoonlijke beleving voorop
staat.
Antiqua Virtute et Fide
en de rol van de Friese hofhouding
Al sedert het einde van de 17e eeuw komt
de manlijke elite in relatief besloten clubs
bij elkaar. Sociëteiten en genootschappen
vormen zich ook in Leeuwarden; aanvan
kelijk als herengenootschappen waar de
regenten, adel, gegoede burgerij en hoge
militairen elkaar in ongedwongen sfeer
kunnen ontmoeten. De vrijmetselarij is
gefundeerd op besloten broederschappen
met geheimhouding en misschien is dat
de oorzaak dat overheden deze vrijden
kers aanvankelijk met argusogen volgen.
In 1733 zetelt de hofhouding van de
Friese Nassaus in Leeuwarden. Stadhou
der Willem Karei Hendrik Friso, de zoon
van Maria Louise van Hessen-Kassei
('Marijke Meu'), zwaait de scepter over de
provincies Friesland, Drenthe en Gelder
land. De Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden beleeft zijn tweede stadhou
derloze tijdperk, maar de jonge Friese
stadhouder heeft vele prinsgezinde aan
hangers die hem graag landelijk aan het
roer willen zien. Zijn huwelijk met de
dochter van George II van Engeland, prin
ses Anna, vergroot zijn kansen voor dat
ambt. Zo verblijft de Friese stadhouder
van november 1733 tot mei 1734 met zijn
gevolg in Londen en daar wordt de prins
samen met verschillende leden van zijn
gevolg in de orde der vrijmetselaars opge
nomen. Een meesterzet in het schaakspel
met de regenten om de macht?
Het getrouwde paar keert via Amster
dam en Harlingen in Friesland terug. Het
gewone volk juicht, maar de machtige
regenten bereiden het prinselijke paar
een koele ontvangst.
Er bevinden zich in de eerste vrijmetse
laarsloges in Den Haag, Leeuwarden en
Amsterdam verdacht veel prinsgezinde
broeders. Ook in Leeuwarden is om
streeks 1735 een vrijmetselaarsloge ge
sticht waarin zowel de Friese stadhouder
zelf als de 'inner circle' van hovelingen en
andere ambtenaren rondom zijn persoon
is opgenomen. De loge staat onder leiding
van de thesaurier-generaal van de Friese
stadhouder, Johan Cornelius Raderma-
cher, en gaat onder het devies van het
Friese Statenwapen 'Antiqua Virtute et
Fide' (Door oude deugd en trouw) door het
leven. Waarschijnlijk vinden de bijeen
komsten tijdens de Friese landdagen
