19
De gedenksteen op het graf van Lourens
Zandstra
Wat mijn jeugdherinneringen betreft is er
een aantal zaken, dat eruit springt. Daar
was in de eerste plaats het overlijden en
de uitvaart van Lourens Zandstra. Ik was
toen een meisje van zeven jaar. De dood
en alles daarom heen had iets huivering
wekkends. De uitvaart van Zandstra was
een grootse manifestatie waaraan door
honderden mensen werd deelgenomen.
Ook mijn vader behoorde daarbij. Moeder
en ik zagen, staande achter de Prinsen
tuin, de rouwstoet passeren, geëscorteerd
door een muziekkorps met omfloerste
trommels dat treurmarsen speelde. De
melodie en het ritme daarvan is me jaren
lang bijgebleven. Zo begeleidde men Lou
rens Zandstra op zijn laatste tocht naar
de Oude Begraafplaats aan de Spanjaard
slaan.
Later werd een inzameling gehouden
en werd op zijn graf een monument
gezet, dat vooral door de tijdgenoten van
Zandstra regelmatig werd bezocht. In de
staande zuil staat zijn beeltenis; dezelfde
foto hing jaren in De Bres in de School
straat, tot voor enkele jaren het gebouw
van de Partij van de Arbeid. De SDAP
adopteerde dit monument en droeg vele
jaren lang zorg voor het onderhoud. In de
sokkel staat een opdracht, die luidt: 'Rust
zacht dierbare dode. Uw leven was toe
wijding en liefde. Uw geest zal bij ons in
dankbare herinnering voortleven'.
Het zou prachtig zijn als dit monument
tegelijk met veel andere zou worden gere
noveerd en ons zal blijven herinneren
aan de periode van strijd en de offers, die
velen in die jaren hebben gebracht.
Sinneljocht en Ons Gebouw
Mijn ouders waren strijdbare mensen.
Mijn zuster en ik deden mee in de Neder
landse Arbeiderssportbond NAS, die later
is opgegaan in de algemene sportorgani
saties.
Tot mijn twintigste jaar ben ik betrok
ken geweest bij de AJC. Hier leerde ik mijn
latere echtgenoot Johannes Grimm ken
nen. Diens vader, kleermaker van beroep,
was de man die hier in Leeuwarden de
AJC tot leven bracht. Tussen de eerste
en de tweede wereldoorlog heeft deze
jeugdorganisatie veel betekend voor
honderden jonge mensen in onze stad.
Kampen in Vierhouten, internatio
nale contacten, lokaal de wekelijkse
ontmoeting met leeftijdsgenoten, volks
dansen en culturele vorming. Sinneljocht,
waar de familie Grimm woonde, was het
brandpunt van een scala aan jeugdactivi-
teiten. Het was de organisatie die jonge
mensen inspireerde tot de keuze voor het
socialisme. Op je zestiende jaar kon je lid
worden van de SDAP en velen werden dat!
In landelijk verband was Koos Vorrink de
grote inspirator.
De verknochtheid met de rode familie
maakte dat mijn ouders de beheerstaak
kregen van Ons Gebouw aan de Ooster-
grachtswal, een ontmoetingsplaats van
alle organisaties die verbindingen hadden
met partij en vakbeweging. Mijn vader
was van origine timmerman. Hij heeft
heel wat afgeklust om de gebruiksmoge
lijkheden van Ons Gebouw te optimalise
ren.
De oorlog maakte aan dat alles op
10 mei 1940 een einde. Eerst was er de
onzekerheid hoe de bezetter zou reage
ren op de socialistische beweging, die
in de jaren dertig luid en duidelijk had
gewaarschuwd tegen alles wat het nati
onaal socialisme aan wandaden bedreef.
Plotseling stonden ze op de stoep en werd
Ons Gebouw gevorderd ten behoeve van
het Duitse leger. Van de ene op de andere
dag moest ons gezin zijn biezen pakken.
Er is nog weggesleept wat mogelijk was
om zaken uit Duitse handen te houden.
Voor mijn ouders betekende het een
triest einde van een loopbaan in dienst
van de arbeidersbeweging. Toen de oor
log, waarin mijn ouders op verschillende
adressen hebben gewoond, voorbij was,
ontbrak de lust en het idealisme om met
een weer de draad van een gezamenlijk
gebouw op te pakken.
Eindjaren veertig werd hier Het Baken
gevestigd en werd het gebouw verkocht.
De opbrengst kwam in een stichting, die
de revenuen verdeelde onder de parti
cipanten die eertijds het geld voor de
aankoop bijeen hadden gebracht.
Het zou goed zijn als de geschiedenis
van Ons Gebouw nog eens onderwerp
van een studie werd van een student van
de Noordelijke Hoge School. Een ander
onderwerp, dat daarvoor in aanmerking
komt, is wat de beweging voor de ont
plooiing van de vrouw in de jaren tussen
de twee wereldoorlogen heeft betekend.
Naar mijn smaak stof voor een boeiende
scriptie.
Ik eindig dit verhaal met nogmaals
aandacht te vragen voor het herstel en
de instandhouding van de Oude Begraaf
plaats.
Ons Gebouw in 1936, op de hoek van de
Oostergrachtswal en de Emmakade N.Z.
