Lcovolc^LA.!€ De prins, de koopman en de musicus 20 Piet Tuik Alleen een lang vergeten kastje op de zolder van een Leeuwarder herenhuis met daarin een muziekcollectie, herinnert omstreeks 1933 nog aan het genootschap Audi et Tace. Een kijkje in het leven van violist en muziekmeester Jean des Communes en muziekliefhebbers als de vorst van Waldeck en de rijke koopman Pieter Cats. Op de vleugels van de angst wordt de Friese stadhouder op 2 mei 1747 na de Franse inval van Lodewijk XV in Zeeuws- Vlaanderen benoemd tot algemeen stad houder Willem IV. Ondanks het verlies van de vesting Ber gen op Zoom kan de Franse expansiedrift ditmaal nog worden gekeerd. Het gewest Friesland zal na de turbulente gebeurte nissen die in latere decennia volgen, voor taan slechts als een eigenzinnige provin cie voortbestaan. Maar het vertrek van de hofhouding met een deel van de Friese adel naar Den Haag betekent ook een for se aderlating voor het culturele en muzi kale leven in Leeuwarden. Constanter audi, vide et tace De achtergebleven adel, die in die tijd de hogere ambten in de lokale regering bekleedt en roem op het slagveld zoekt, probeert het culturele leven in stand te houden. In de periode 1750 tot 1794 is het Collegium XII virorum: Constanter audi, vide et tace (College van twaalf mannen: Horen, zien en zwijgen) actief. Dit genoot schap van aanzienlijken houdt zich bezig met muziek en ander vermaak, waarbij de leden om beurten als gastheer fungeren. Daarnaast komen de adellijke patriciërs in hun eigen Grote Sociëteit bijeen, waar bij er viermaal per jaar wordt vergaderd. Een strenge ballotage vormt de waarborg tegen toetreding van ongewenste indivi duen. Ook de hoge militairen behoren in die dagen tot de gegoede stand. Leeuwar den geeft in die tijd als garnizoensstad onderdak aan militaire regimenten die voortdurend worden verplaatst door het gehele land. De bevelvoerende militairen nemen ook deel aan het plaatselijke cul turele leven. Dat alles kan niet verhullen, dat Leeuwarden na 1747 afglijdt naar een gewoon provinciestadje waar op cultureel gebied nog maar weinig te beleven is. De opkomst van de (gegoede) burgerij en de daarmee samenhangende neergang van de adel is nabij en weldra zal de geest van de revolutie ook Friesland bereiken. Maar temidden van alle gewoel vinden er in Leeuwarden vanaf 1782 kwalitatief hoog staande concerten plaats, waarbij een jon ge getalenteerde musicus een voorname rol speelt. Een talentvolle musicus vestigt zich in Leeuwarden Francois des Communes is musicus en zanger en dient in 1747 als muzikant in het Friese infanterieregiment dat bij de verdediging van Bergen op Zoom is betrokken. Zijn zoon Jean Josephus des Communes wordt op 4 februari 1759 in Gouda geboren. Hij treedt in de voetspo ren van zijn vader en leert al jong viool spelen. Op 14-jarige leeftijd is Jean samen met zijn vader violist bij de Amsterdamse opera. In 1782 maakt de jeugdige musicus gedurende enkele maanden een kunstreis door de Oosten rijkse Nederlanden en Staats-Brabant. In augustus van dat jaar vestigt hij zich samen met zijn vader in Leeuwarden. Het duo geeft muzieklessen en organiseert op eigen initiatief optredens, waarbij ze zowel de huur van zalen als de publiciteit verzorgen. Hun komst betekent het begin van een regulier concertleven in Leeuwar den. De Leeuwarder Courant van 4 november 1782 vermeldt een reeks van twintig concerten met Francois als zanger en Jean, die met andere muzikanten ver scheidene solo's laat horen. Weldra komt de naam van Francois niet meer voor en waarschijnlijk is hij al gauw na die eerste concertenreeks overleden. Was het verblijf van het muzikale duo als tijdelijk bedoeld, aangelokt door de roep van een machtig beschermheer en enkele kunstlievende patriciërs die bereid zijn in de beurs te tasten voor artistieke en muzikale verpozing? De prins van Wal deck is zo'n invloedrijke man. Een vorstelijke beschermheer Nazaten van de adellijke familie Van Waldeck uit het kleine vorstendom nabij Hannover dienen al sedert de 16e eeuw in het leger van de Republiek der Verenigde Nederlanden. In 1747 verdedigt het 3e bataljon Waldeck de stad Bergen op Zoom bij een Franse aanval. Vijfendertig jaar later, in het najaar van 1782, is het tweede regiment Waldeck

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2008 | | pagina 22