Lcovaë^tA.!€
21
vanuit Goes naar Leeuwarden vertrokken
en zal daar tot eind 1783 bivakkeren. Zij
ne doorluchtigheid prins Ludwig van Wal
deck, vader van de regerend vorst van
Waldeck-Pyrmont, vertoeft niet in de
Leeuwarder kazerne maar in een heren
huis in de binnenstad. Wellicht huurt
deze kwieke zestiger, evenals in de perio
de 1789-1793, voor ruim 500 gulden per
jaar het prachtige pand aan de Grote
Kerkstraat 18. De winter nadert en het
kwijnende culturele leven in Leeuwarden
kan wel een muzikale opkikker gebrui
ken.
De korte biografie over Jean des Com
munes in het Nederlands Muzikaal Tijd
schrift (3e jaargang nr. 5) licht een tipje
van de sluier op en toont aan dat prins
Ludwig in die tijd als mecenas en inspira
tor heeft gefungeerd bij de muziekuitvoe
ringen van Jean des Communes. 'Onder
de bescherming van den kunstlievenden
vorst Van Waldeck en door enige liefheb
bers aangemoedigd, bracht hij het genoot
schap Audi et Tace tot stand dat ten huize
van de vorst bijzondere concerten hield.'
Het pand 'Prins van Waldeck' aan de
Grote Kerkstraat zuidzijde nr. 18
Revolutionaire woelingen in Friesland
Vanaf 1786 escaleert de politieke situatie
in de republiek. Patriotten staan lijnrecht
tegenover prinsgezinden. Ook in Fries
land keren patriottische excercitiegenoot-
schappen zich tegen de adellijke
regentenoligarchie. In september 1787
grijpen Friese revolutionairen onder lei
ding van Coert Lambertus van Beyma
korte tijd de macht in Franeker. Wanneer
Wilhelmina, de echtgenote van Willem V
en dochter van de Pruisische koning Fre-
derik, door enkele patriotten wordt aan
gehouden, grijpt haar vader in. Na een
korte veldtocht zit Willem V in Den Haag
weer in het zadel en vluchten duizenden
patriotten naar Frankrijk.
Prins Ludwig van Waldeck wordt tij
dens de revolutionaire woelingen door de
stadhouder op 11 september 1787 tot com
manderend officier benoemd over de troe
pen in Friesland en zijn regiment blijft
enige tijd in Franeker gelegerd. Reeds in
1786 is de prins toegetreden tot de Grote
Sociëteit van de voorname burgers in
Leeuwarden. Maar zijn rol is al voor de
Franse inval in Nederland uitgespeeld.
Op 11 juni 1793 wordt prins Ludwig bij
een roekeloze aanval als bevelvoerder van
zijn regiment nabij Wervik (tussen Kort-
rijk en Rijssel) dodelijk in de borst
geraakt. In Leeuwarden laat de vorst aan
zienlijke schulden achter; onder meer 565
gulden aan zijn wijnhandelaar. Tegen
woordig woont en exposeert kunstenaar
Jerre Hakse in het pand Grote Kerkstraat
18 dat 'De Prins van Waldeck' is genoemd.
In de oostelijke benedenkamer floreert
nog altijd de fraaie gestucte schoorsteen
partij met bacchantenscène als in oude tij
den. Beluisterde de prins daar met het
muziekgezelschap Audi et Tace bij het
knappend haardvuur de concerten van
Jean des Communes?
De vermogende burger Pieter Cats
Ook de rijke Leeuwarder koopman Pieter
Cats heeft kennelijk tot het selecte gezel
schap van het muziekgenootschap Audi et
Tace behoord, dat tot ongeveer 1793 bijeen
komt. Het toeval zorgt ervoor dat een
levensteken van dit muzieklievende
regentengezelschap de tand des tijds door
staat. In 1933 wordt een grote collectie
oude muziek van dit muziekgenootschap
in een vergeten kastje op een zolder van
het pand Nieuwestad 49 ontdekt. Dit
pand, met een gevel in empirestijl waarin
eens Frieslands rijkste inwoner met zijn
gezin woonde, werd in 1806 gebouwd. De
hoofdmoot van deze unieke vondst
bestaat uit zeventig symfonieën en enige
tientallen ouvertures met daarbij een
geschreven catalogus.
Pieter Cats wordt op 13 januari 1763
geboren als zoon van Jentje Cats en Sjuw-
ke Blok. Zijn vader is een doopsgezinde
grondbezitter en koopman die tot de
gegoede kringen behoort. Naast de
woning aan de Tuinen met een stal in het
Droevendal bezit de familie Cats het klei
ne buitenhuis Mon Gout nabij Snakker-
buren. Van Jentje Cats is bekend dat hij
in 1780 de latere radicale patriottische
aanvoerder Coert Lambertus van Beyma
met een lening heeft gesteund. Zijn zoon
Pieter Cats beweegt zich vanaf juni 1786
enkele maanden in het Leeuwarder vrij
korps, dat zich fel tegen de Friese
bestuurlijke oligarchie richt wanneer die
de vrijheid van drukpers inperkt en het
rondgaan met rekesten verbiedt. Een van
zijn radicale kompanen daarbij is de late
re Leeuwarder drost en burgemeester
Pier Zeper. Het familiearchief Cats/Bie-
ruma Oosting in het Historisch Centrum
Leeuwarden bevat een intrigerend mapje
met stukken over de Leeuwarder vrijmet
selarij in de 18e en 19e eeuw. Daaruit
blijkt dat Pieter Cats in het najaar van
1787 als Meester tot de prinsgezinde
Leeuwarder vrijmetselaarsloge De Frie-
sche Trouw wordt toegelaten. In het licht
van de politieke situatie van dat moment
blijkt dat een gouden greep. Maakt de
koopmanszoon zo handig gebruik van het
netwerk met invloedrijke prinsgezinden
als Johan Casparus Bergsma en Epeus
Wielinga Huber om eventuele twijfel aan
zijn politieke sympathieën weg te nemen?
Blijkens een brief van 10 januari 1798
wordt Cats later zelfs uitgeroepen tot
voorzittend grootmeester van genoemde
vrijmetselaarsloge. In die jaren heeft de
Franse bezetting van onze republiek de
politieke en economische situatie volko
men veranderd.
Radicalen aan het roer in Leeuwarden
Op 9 maart 1795 is de Franse generaal
Gaspard Thierry met zijn huzaren op weg
naar Leeuwarden. Bij de stad komt hem
