Op zoek naar een ouder Raadhuis
27
Henk Oly In 1953 wees de toenmalige gemeentearchivaris Mensonides er in een artikel in It
Beaken op, dat het hoekpand Naauw en Groentemarkt in 1597 'het oude Raadhuis'
werd genoemd. Eekhoff vermeldt een akte uit 1529 waarin eveneens sprake is van
een niet nader gelokaliseerd 'stadts oldt raethuijs ende stede'. In dit artikel toon ik
aan dat het om hetzelfde pand gaat.
Vanaf de dertiende eeuw neemt Leeuwar
den als een steeds zelfstandiger wordende
handelsnederzetting meer en meer
bestuurlijke en juridische taken op zich.
Aanvankelijk zal voor het uitvoeren van
de daarmee samenhangende activiteiten
gebruik gemaakt zijn van herbergen, par
ticuliere woonhuizen en kloostergebou
wen. Maar na de vergroting van het ste
delijk territorium, na de groei van de
stedelijke competenties, na de uitbreiding
van het stadsbestuur en van het ambte
lijk apparaat, moet behoefte zijn ontstaan
aan een ruimte die specifiek ingericht was
voor de uitvoering van de overheidstaak:
aan een stadhuis dus.
Sneek beschikt daar sinds 1478 al over,
Bolsward vanaf 1474 en het oudste raad
huis van Workum stamt eveneens uit het
laatste kwart van de vijftiende eeuw. In
Leeuwarden, in de vijftiende eeuw uitge
groeid tot de belangrijkste stad van Fries
land, lijkt men pas rond 1500 over een
raadhuis te beschikken.
Stadts oldt raethuijs
De oudste vermelding van een Leeuwar
der raadhuis dateert waarschijnlijk uit
1494. Op de achterzijde van een document
uit dat jaar is namelijk aangetekend dat
vier leden van het stadsbestuur een boete
krijgen wegens absentie 'int reedhuus'.
Mogelijk was dat het pand in de Grote
Hoogstraat waarvan de stad zowel in
1504 als in 1505 een vierde deel aankoopt.
Uit de transportaktes blijkt namelijk dat
zij het toen al voor een deel bezat en dat
het ook al dienst deed 'to en reedhws ende
flasckhws'. De aktes bevestigen welis
waar een al in 'foertyden' gesloten over
eenkomst, maar hoelang het gebouw al
fungeerde als raadhuis blijft onduidelijk.
Eekhoff veronderstelde al dat een ander
raadhuis aan dat in de Grote Hoogstraat
vooraf moet zijn gegaan. Hij baseerde zich
daarbij op de verkoop in 1529 van een
gebouw door het stadsbestuur aan Alijdt
Arents. Dit gebouw wordt namelijk aan
geduid als 'stadts oldt raethuijs ende
Uitsnede van het gebied rond Brol en Groentemarkt westzijde, zoals weergegeven op een
stadsplattegrond, gemaakt voor de uitgave: Ubbo Emmius, Rerum Frisicarum
Historiae Embden, 1616
Leovo-V^ £<*.11
