Op zoek naar een ouder Raadhuis (II)
17
Henk Oly
Vanaf de zeventiende tot diep in de negen
tiende eeuw heette het hoekpand Naauw-
Groentemarkt De Lindeboom.1 Het ont
leende die naam aan een linde met een
kroon van twee etages die ten oosten van
het huis was geplant. In die boom was een
plankier gebouwd dat men vanuit de eer
ste verdieping van het hoekpand via een
'luchtbrug' kon bereiken. Boom en brug
zijn voor het eerst afgebeeld op de Leeu
warder stadsplattegrond in Ubbo Emmius'
Rerum Frisicarum Historiae dat in 1616
verscheen. Een uitsnede van die platte
grond werd in aflevering 25 gereprodu
ceerd. Uit andere afbeeldingen van de
Brol en het oude raadhuis blijkt dat de
vlonder in de boom gestut werd door vier
palen. Aan het eind van de achttiende
eeuw bestond deze constructie nog en ze
gold als een bezienswaardigheid. De
Amsterdammer Francois Hovius (1753-
1813) die de stad in 1774 bezocht, schrijft
in zijn reisverslag zagen op de Brol
voor het huis van den Heer de Vries, Lec
tor chirurgiae alhier, een schoone linde
boom, waarin men uit het huis van dien
Heer over planken koomen kan. In 't mid
den van deese boom is 't in den zomer zeer
vermaaklijk te zitten, wijl men van alle
kanten belommert is.'
De op Leeuwarden betrekking hebbende
fragmenten uit dit journaal zijn te vinden
op de website van het HCL onder 'stad',
vervolgens doorklikken naar 'personen'.
Aannemende dat de boom in 1616 al
minstens enkele tientallen jaren telt, moet
deze aan het eind van de achttiende eeuw
minimaal zo'n twee eeuwen oud geweest
zijn. Ook Eekhoff geeft de boom de functie
van prieel. Blijkens diverse contemporaine
literaire getuigenissen kwamen op zeven-
tiende-eeuwse Hollandse buitens dergelij
In aflevering 25 van Leovardia heb ik aangetoond dat het eerste Leeuwarder raad
huis aan de Brol stond, op de hoek van de Groentemarkt en het Naauw. Dat pand
werd later De Lindeboom genoemd. In dit artikel ga ik nader in op de oorsprong
van die naam en beschrijf ik hoe het raadhuis op enkele zeventiende-eeuwse schil
derijen is afgebeeld.
ke prieellindes voor en getuige een teke
ning van Jacobus Stellingwerf uit 1722
bezat ook Dekema State in Jelsum een
dergelijke boom.
Een prieel naast en boven het 's zomers
ongetwijfeld stinkende water van de Brol
ligt weliswaar niet voor de hand, maar is
niet onmogelijk. Het is echter denkbaar
dat de boom oorspronkelijk een heel ande
re functie vervulde. Mogelijk werd ooit bij
deze boom het Germaanse gebruik voort
gezet recht te spreken onder een linde of
eik. Op de aangrenzende Brol zou vervol
gens een eventueel vonnis geëxecuteerd
kunnen worden. De stutpalen zouden een
overblijfsel van de vierschaar, de banken
waarmee men de rechtbank afzette om
deelnemers van toeschouwers te scheiden,
kunnen zijn. Voor deze nogal speculatieve
functie van de linde is echter geen enkel
bewijs gevonden.
Aan de hand van schilderijen
Niet alleen de linde, maar ook het voorma
lige raadhuis is, zij het steeds gedeeltelijk,
afgebeeld op een aantal zeventiende-
Portret van een onbekend echtpaar met de Brol als achtergrond. Het voormalige raadhuis
en de lindeboom zijn direct links van de man afgebeeld. Schilder en verblijfplaats van het
schilderij zijn onbekend Bron: Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie
Leovo-V^ £<*.11
