Op zoek naar een ouder Raadhuis (II) 17 Henk Oly Vanaf de zeventiende tot diep in de negen tiende eeuw heette het hoekpand Naauw- Groentemarkt De Lindeboom.1 Het ont leende die naam aan een linde met een kroon van twee etages die ten oosten van het huis was geplant. In die boom was een plankier gebouwd dat men vanuit de eer ste verdieping van het hoekpand via een 'luchtbrug' kon bereiken. Boom en brug zijn voor het eerst afgebeeld op de Leeu warder stadsplattegrond in Ubbo Emmius' Rerum Frisicarum Historiae dat in 1616 verscheen. Een uitsnede van die platte grond werd in aflevering 25 gereprodu ceerd. Uit andere afbeeldingen van de Brol en het oude raadhuis blijkt dat de vlonder in de boom gestut werd door vier palen. Aan het eind van de achttiende eeuw bestond deze constructie nog en ze gold als een bezienswaardigheid. De Amsterdammer Francois Hovius (1753- 1813) die de stad in 1774 bezocht, schrijft in zijn reisverslag zagen op de Brol voor het huis van den Heer de Vries, Lec tor chirurgiae alhier, een schoone linde boom, waarin men uit het huis van dien Heer over planken koomen kan. In 't mid den van deese boom is 't in den zomer zeer vermaaklijk te zitten, wijl men van alle kanten belommert is.' De op Leeuwarden betrekking hebbende fragmenten uit dit journaal zijn te vinden op de website van het HCL onder 'stad', vervolgens doorklikken naar 'personen'. Aannemende dat de boom in 1616 al minstens enkele tientallen jaren telt, moet deze aan het eind van de achttiende eeuw minimaal zo'n twee eeuwen oud geweest zijn. Ook Eekhoff geeft de boom de functie van prieel. Blijkens diverse contemporaine literaire getuigenissen kwamen op zeven- tiende-eeuwse Hollandse buitens dergelij In aflevering 25 van Leovardia heb ik aangetoond dat het eerste Leeuwarder raad huis aan de Brol stond, op de hoek van de Groentemarkt en het Naauw. Dat pand werd later De Lindeboom genoemd. In dit artikel ga ik nader in op de oorsprong van die naam en beschrijf ik hoe het raadhuis op enkele zeventiende-eeuwse schil derijen is afgebeeld. ke prieellindes voor en getuige een teke ning van Jacobus Stellingwerf uit 1722 bezat ook Dekema State in Jelsum een dergelijke boom. Een prieel naast en boven het 's zomers ongetwijfeld stinkende water van de Brol ligt weliswaar niet voor de hand, maar is niet onmogelijk. Het is echter denkbaar dat de boom oorspronkelijk een heel ande re functie vervulde. Mogelijk werd ooit bij deze boom het Germaanse gebruik voort gezet recht te spreken onder een linde of eik. Op de aangrenzende Brol zou vervol gens een eventueel vonnis geëxecuteerd kunnen worden. De stutpalen zouden een overblijfsel van de vierschaar, de banken waarmee men de rechtbank afzette om deelnemers van toeschouwers te scheiden, kunnen zijn. Voor deze nogal speculatieve functie van de linde is echter geen enkel bewijs gevonden. Aan de hand van schilderijen Niet alleen de linde, maar ook het voorma lige raadhuis is, zij het steeds gedeeltelijk, afgebeeld op een aantal zeventiende- Portret van een onbekend echtpaar met de Brol als achtergrond. Het voormalige raadhuis en de lindeboom zijn direct links van de man afgebeeld. Schilder en verblijfplaats van het schilderij zijn onbekend Bron: Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie Leovo-V^ £<*.11

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2008 | | pagina 19