12
het personeel. 'Eene vrijheid, zoals tegen
woordig wel bij het openbaar onderwijs
wordt genoten, kunnen de onderwijzers
onzer vereeniging niet verwachten. Eene
vrijheid bijvoorbeeld om zich te bewegen
in optochten langs 's Heeren straten op
tijdstippen waarop zij voor de klasse moe
ten staan (de 1 meioptocht, P.B.), zal hun
door ons niet worden verleend.' Ook voor
De Boer had hij nog iets in petto: 'Het
ingezonden stuk van den heer K. de Boer
blijft verre beneden het peil van ontwik
keling, waarop ik tot dusverre gemeend
heb dit raadslid te moeten plaatsen. De
Boer blijkt zijne eigene taal niet meester
te zijn...'
Enige weken later vroeg De Boer en
met hem ook de Bond van Nederlandse
Onderwijzers aan burgemeester en wet
houders om aan Stheeman het voorzitter
schap van de Commissie van Toezicht op
het Lager Onderwijs te ontnemen, omdat
hij in die commissie zat namens de ouders
van de openbare scholen.
Een gênante raadsvergadering
In december 1922 kwam in de gemeen
teraad het verzoek van de Leeuwarder
School Vereniging om geld voor de bouw
Klaas de Boer (Oldetrijne 1883-Den Haag
1945). Directeur van Coöperatie Excelsior.
Lid Leeuwarder gemeenteraad van 1919-
1927
van twee neutraal bijzondere scholen, of
om tijdelijke hulp, in afwachting van later
in te dienen plannen, aan de orde. De aan
vraag moest ondersteund zijn met een lijst
van ouders, die verklaren dat hun kind is
ingeschreven voor de aanvragende school.
Omdat deze lijst niet bij de stukken zat,
greep raadslid De Boer de kans aan om
het verzoek van de hand te wijzen. For
meel had hij gelijk, maar moest de raad
zover gaan? Burgemeester Van Beijma
deelde mee, dat de stukken zoek waren:
'Het gehele dossier met bijlagen is ver
dwenen en nergens te vinden. Wethouder
Dijkstra heeft ze voor een ogenblik ter
inzage gehad en sedertdien zijn ze al of
niet terugbezorgd; in elk geval zijn ze weg.
Niettemin is het College overtuigd dat de
zaak formeel in orde was, anders waren
ze wel met het voorstel gekomen om op
het verzoek afwijzend te beschikken.
Burgemeester en wethouders achten de
verklaring zoals zij overlegd was, in orde.
Wat de weggeraakte stukken betreft, de
wethouder kan ook niet positief verkla
ren, dat hij ze aan een bepaald persoon
ter hand gesteld heeft. Er is nog naar
gezocht, maar ze waren niet te vinden.
Zeker een onaangenaam geval en B&W
zouden er liever over gezwegen hebben,
maar nu er in de raad al iets van uitge
lekt is, vinden wij het beter, maar precies
bekend te maken wat er gebeurd is, hoe
wel het College het ten zeerste betreurt,
dat het zoo gelopen is.' De discussie werd
gesloten en het voorstel van De Boer om
het verzoek af te wijzen wordt met 10
tegen 9 stemmen verworpen.
Enkele maanden later kwam in de
gemeenteraad een definitief voorstel aan
de orde dat inhield: een verhoging van het
aantal leerlingen per klas, alsmede om in
beginsel te besluiten tot het afstaan van
schoolruimte aan de Leeuwarder School
vereniging: de gehele school 3 (8 lokalen)
in de Sint Anthonystraat en 4 lokalen
van school 2 aan het Raadhuisplein. Daar
kwam nog bij het afstaan van gemeente
school 1 aan de Druifstreek aan de Neder
lands Hervormde Schoolvereniging.
Opnieuw bond raadslid De Boer de
strijd aan in een poging het gehele besluit
uit te stellen tot 1925, maar tevergeefs;
tot uitvoering van de voorstellen werd uit
eindelijk besloten in april 1923.
Overig verzet
De beslissing in de raad was genomen
zonder rekening te houden met de ver
schillende bezwaren en daarom werd er
een actie georganiseerd, waarbij voor
standers van het openbaar onderwijs hun
adhesie met het verzet van de Vereniging
Volksonderwijs konden betuigen door hun
handtekening te plaatsen bij Coöperatie
Excelsior aan het Oldegalileën. De avond
voorafgaande aan het raadsbesluit was
Zalen Schaaf volgelopen met tegenstan
ders en werd door diverse sprekers het
woord gevoerd. Het was natuurlijk ook
niet niks: de klassengrootte ging van 32
naar 36, met een maximum van 38, maar
vooral de kaalslag voor het openbaar
onderwijs in de binnenstad was groot:
van de 24 lokalen werden er maar liefst
20 afgestaan aan het bijzonder onderwijs,
12 aan de Leeuwarder School Vereniging
en 8 aan de Hervormde Schoolvereniging.
Voorstanders van het openbaar onderwijs
werden genoodzaakt hun kinderen buiten
de stadsgrachten naar school te brengen
en de werkloosheid onder de onderwijzers
nam schrikbarend toe als gevolg van de
combinatie van beide besluiten.
Ondanks bezwaar van zowel particu
lieren als van de Centrale Ouderraad,
de Bond van Nederlandse Onderwijzers,
het Nederlands Onderwijsgenootschap
en de Bond van Nederlandse Schoolhoof
den besloten Gedeputeerde Staten in mei
1923 tot goedkeuring van het besluit van
de gemeente Leeuwarden. Door dezelfde
organisaties werd vervolgens in juli bij de
Kroon vernietiging gevraagd van het door
de gemeenteraad genomen besluit. Alles
zonder resultaat.
Uiteindelijk kon op 31 augustus 1923
voorzitter Stheeman zijn school officieel
openen. Hij bepleitte dat de school voor een
ieder toegankelijk is, 'vogels van diverse
pluimage zijn bij ons welkom, slechts een
enkele eis wensen wij te stellen, namelijk
een bevredigend peil van beschaving van
het milieu, waaruit de kinderen voortko
men en waarin ze opgroeien. Wat wij niet
in onze school samenbrengen? De sek
sen. Een samen opgroeien der seksen is
volmaakt onnodig voor een later samen
werken en -leven van man en vrouw'. Een
visie die in 1936 uit financiële overweging
moest worden verlaten.
LiCOV<3LP^t4)t,k
