23
18' eeuws roodbakkend met slibversie-
ring
Gevonden scherven op bestaand bord uit
Harlingen
Faience fragment van een kom
gevonden met slibversiering en groene
koperoxide versieringen, zoals borden,
grapes en schalen. Deze versieringen,
vaak in lichtgele tot witte slib, werden
aangebracht met een koehoorn waarvan
de punt was afgezaagd. We noemen deze
techniek ringeloren.
Roodbakkend aardewerk van na 1650
heeft meestal rondom glazuur. Vanaf
deze tijd werd het aardewerk namelijk
ondergedompeld in een bad van lood-
oxide en kwarts zodat de potten, borden,
po's, enzovoort volledig voorzien werden
van een glazuurlaag. Dit maakte het
gebruiksaardewerk waterdicht.
Naast het roodbakkend aardewerk
kwamen we ook scherven tegen van geel
en groen geglazuurd aardewerk. Dit aar
dewerk was iets duurder in de aanschaf
omdat de gebruikte klei aangevoerd
moest worden uit de zuidelijke Nederlan
den of uit Duitsland. Dit aardewerk werd
gemaakt uit de witte, zogenoemde pijp-
klei. Hierdoor kwamen de kleuren groen
en geel beter tot hun recht. Scherven van
dit soort aardewerk zijn gevonden met
zowel gedeeltelijke glazuur, als met gehe
le onderdompeling.
Friesland is in de achttiende en negen
tiende eeuw de belangrijkste producent
van het roodbakkend aardewerk van
Nederland geweest. In veel dorpen en
steden waren wel een of meerdere pot
tenbakkers gevestigd. Buiten Friesland
waren er ook belangrijke centra in Bergen
op Zoom, Gouda en Oosterhout. Het pot-
goed vond zijn weg naar grote delen van
Nederland via de potvaarders en andere
schippers.
Majolica
Naast de vele tegelfragmenten, te dateren
van 1630 tot 1780, werden ook scherven
gevonden van borden en schotels, wel
ke we rekenen tot majolica aardewerk.
Majolica aardewerk kenmerkt zich door
het witte tinglazuur, dat met veel kleur
beschilderd kon worden en daarna met
een tweede glazuurlaag (loodglazuur)
werd afgebakken. Een van deze scherven
van polychrome (gekleurde) majolica is
bijna met zekerheid afkomstig uit Harlin
gen rond 1650.
De schilders van deze schotels gebruik
ten vaak dezelfde motieven waardoor het
gemakkelijker wordt de herkomst te ach
terhalen en te dateren. Het schilderen
gebeurde met gekleurd fijngemalen glas
poeder, aangelengd met water. Hierdoor
ontstond een papje waarmee met verschil
lende kleuren op de schotel of tegel een
afbeelding of tafereel werd aangebracht.
Het beschilderde bord of de schotel ging
daarna opnieuw de oven in voor de zoge
noemde afbrand.
Van een scherf, zeer waarschijnlijk uit
Harlingen, gevonden bij Kota Radja, is er
een bord bekend dat te vinden is in Kera
miekmuseum Het Princessehof te Leeu
warden. Dit bord kan gedateerd worden
rond 1630. Ook werd een scherf gevonden
van 'namaak' Chinees porselein. Deze
faience, meestal blauw beschilderd, werd
gemaakt naar voorbeeld van het Chinese
porselein dat na 1602 in Nederland ont
zettend gewild was. Het was behoorlijk
duur in die tijd, dus probeerden de Friese
pottenbakkers dit te imiteren. De witte
import klei werd aan beide zijden voorzien
van tinglazuur en daarna beschilderd.
Maar hun schotels en kommen waren veel
dikker en minder verfijnd. Omdat men
hier de grondstof voor het vervaardigen
van porselein nog niet kende was dit pro
duct het beste wat men lokaal te bieden
had. De majolica- en faiencebakkerijen in
Bolsward, Harlingen en Makkum beleef
den gouden tijden. Faience aardewerk
was een luxe product, waarvoor behoor
lijk in de buidel getast moest worden.
Kinderspeelgoed
Tussen al het scherfmateriaal kwamen
we ook miniaturen tegen van onder ande
re een zeefje en een grape. De scherven
van dit materiaal kunnen we dateren in
de 18e eeuw.
Het gaat hier om een aantal scherven
van witbakkende klei, met een gele en/of
groene glazuurlaag. Dit materiaal werd
vaak als nevenproduct gebakken in de
productiecentra. Dat er vraag naar was
blijkt wel uit de vele fragmenten die tij
dens stadsopgravingen worden gevonden.
Geïmporteerd Duits aardewerk
Opmerkelijk is een tweetal scherven van
Wezer aardewerk, eentje afkomstig van
een bord of schaal en de andere van een
bierpul. Dit aardewerk is afkomstig uit
het Hessische Werragebied in Duitsland
en te dateren tussen 1575 en 1630. Ken-
LcOVflLT^i4)t»k
