li VUURWERK
fl KNAL-
PRIJZEN i
fUF KROKODIL
I i Hts
2
Knallen en pijlen
In de eerste naoorlogse jaren was de
behoefte tot knallen (begrijpelijk) niet
groot. Beginjaren vijftig stond in de Alge
mene Politie Verordening van Leeuwar
den dat het, 'behoudens goedkeuring van
burgemeester en wethouders, verboden is
vuurwerk op of aan straat, erf of tuin af te
steken, teer- of pektonnen te branden of
vuurwapenen af te schieten' (sic). Aan kin
deren beneden 21 jaar mocht geen vuur
werk worden afgeleverd en zij mochten
zelfs geen vuurwerk bij zich hebben. Dat
nam niet weg dat er geleidelijk aan steeds
meer vuurwerk werd gemaakt, gekocht
en afgestoken. Enkele verkooppunten van
vuurwerk beginjaren vijftig: ACRO (Prins
Hendrikstraat 7), Stein (Sint Jacobsstraat
6) en Bakker (Kleine Hoogstraat).
De Eerste Nederlandse Kunstvuurwerk
Fabriek Firma J.N. Schuurmans rustte
in die jaren op enkele pijlers: het (grote)
kunstvuurwerk, het klein vuurwerk,
klappertjes en signaalammunitie voor het
leger. De vaste ploeg van circa 15 man
die bezig was met de fabricage van klein
vuurwerk kreeg jaarlijks tegen de herfst
versterking, speciaal gericht op de fabri
cage van vuurpijlen omdat die minder
De kerstboom op de Brol bij het Naauw in
1956 Foto: Sjoerd Andringa
lang houdbaar zijn. Met de import van
(goedkoop) Chinees vuurwerk eind jaren
zestig verschoof het accent bij Schuur
mans van fabricage naar opslag en distri
butie. Bekende verkooppunten in de jaren
zestig/zeventig: Het Friesche Jagershuis,
Sporthuis De Krokodil en Vossenberg op
de Nieuwestad, It Uleboerd (Prins Hen
drikstraat 7) en (toen ook al) Wever in de
Oude Doelesteeg.
In de jaren zeventig ging in Leeuwar
den de (legale) vuurwerkhandel al rond
half december los. De toen geldende vuur
werkverordening bepaalde dat vuurwerk
slechts afgeleverd mocht worden aan
boven-achttienjarigen. Afsteken van vuur
werk was verboden, met een algemene
ontheffing bij de jaarwisseling van 23.00
uur tot 01.30 uur. Gaandeweg is de rege
ling verruimd tot de gehele Oudejaarsdag.
Tegelijk is de verkoop juist beperkt tot
de laatste drie werkdagen van het jaar.
Ook andere voorwaarden tot verkoop (bij
voorbeeld opslagvereisten) werden aange
scherpt. Vanaf de jaren negentig opereert
in Leeuwarden rond de jaarwisseling een
zogenoemd vuurwerkteam, dat de illegale
handel moet aanpakken. Met het lik-op-
stuk beleid wordt iedereen aangepakt die
met vuurwerk voor overlast zorgt; een
werkstraf via Bureau Halt is vaak opge
legd.
Het aanbod is enorm verruimd. Van de
rotjes, vuurpijlen, voetzoekers, Bengaals
vuur, Romeinse kaarsen, astronauten,
gillende keukenmeiden, zeven- en veer
tigklappers, kanon- en donderslagen uit
de eerste naoorlogse decennia, tot 100.000
klappers, lawinepijlen, strijkers en
nitraat- en vlinderbommen van de laatste
jaren. Carbidschieten is vanzelfsprekend
minder gebruikelijk in de stad, hoewel
bewoners van bijvoorbeeld het Engelse
plein daar anders over kunnen denken.
Bollen en kramen, schotten en
stappen
De professionele oliebollenbakkers heb
ben de opkomende concurrentie van het
'fetpantsje' in de eigen Leeuwarder keu
ken glansrijk doorstaan. Ondanks adver
tenties van Koopmans als deze uit 1948:
'Vader Tijd zorgt voor het nieuwe jaar...
en moeder voor die heerlijke oliebollen en
appelbeignets van Koopmans zelfrijzend
bakmeel'. En ondanks verkoopacties van
Tegan
WlÊfÊf^ HKU WHTAP- HOEK WEER*
QWl EEUWARDËN
Advertentie van Sporthuis De Krokodil,
1977 Archief Leeuwarder Courant
elke zichzelf respecterende vereniging,
zoals de inspanningen in 1953 van de
buurt- en speeltuinverenigingen Achter
de Hoven en Insulinde, de muziekvereni
ging Euphonia en gymnastiekvereniging
Vlugheid en Kracht, die huis aan huis
duizenden bollen verkochten. De Koopal-
len, Wieldersen en Buwalda's hebben het
hoofd boven het vet kunnen houden, met
hun kraam op wisselende locaties in het
centrum: hoek Wirdumerdijk/Naauw,
Waagplein, bushalte Zuiderstraat en
Langepijp.
Vooral in de jaren tachtig en begin
jaren negentig veranderde de Nieuwestad
oudejaarsmiddag traditiegetrouw in een
muur van rolluiken, houten schotten en
pantserglas. Gemeenteraadslid Jan Bij-
kersma (WD) verzuchtte op een gege
ven moment: 'met al die dichtgespijkerde
ramen in de binnenstad kreeg ik het
gevoel in een getto te lopen'. Burgemees
ter Te Loo vroeg zich daarbij af wat beter
zou zijn: 'een keer per jaar alles dichtspij
keren, of werken met rolluiken die het
hele jaar de sfeer bederven.'
Na enkele rustige jaarwisselingen
waagde een groot aantal Leeuwarder
middenstanders de gok en zag af van
voorzorgsmaatregelen. De af en aanrij
dende montagebedrijven doorkruisten op
oudejaarsmiddag de oliebollenhalers én
de automobilisten die tegen een geringe
betaling een veilige overnachtinglocatie
