Brievenbus/mailbox
36
De redactie van Leovardia reserveert graag ruimte voor brieven
van lezers. Zij behoudt zich wel het recht voor brieven in te korten.
Ons adres: Groeneweg 1, 8911 EH Leeuwarden of
e-mail: historischcentrum@leeuwarden.nl
Nogmaals school 17
Ik zat op Gemeenteschool 17 van 1936-
1942. Als je niet bleef zitten dan hield je
in de klassen 1, 2 en 3 dezelfde juf en in
de klassen 4, 5 en 6 dezelfde meester. Ik
begon bij juf Schaafsma en in de 4e klas
kwam ik bij meester Rijpstra (de Kiep). De
andere onderwijzers waren de juffen Van
der Schaaf en Noordaa en meester Van der
Noord. Als de meisjes handwerken had
den gaf meester R(uurd) van der Noord
de jongens handenarbeid. De school had
daarvoor een speciaal lokaal met professi
onele beukenhouten werkbanken, gereed
schap en materialen, dat het Sloyd-lokaal
heette. Ik heb mijn hele leven plezier
gehad van de basis-handvaardigheden die
we hier op het gebied van houtbewerken,
schilderen en beitsen leerden.
Ik heb hier helaas maar twee jaar
(1938-1940) van kunnen genieten. Op
vrijdag 10 mei werden we ten gevolge van
de inval van de Duitsers meteen naar huis
gestuurd en toen we in het weekeinde even
bij de school poolshoogte namen zagen we
dat de bezetters het gebouw in beslag had
den genomen. Kort daarna ontvingen de
ouders een brief van het gemeentebestuur
dat de lessen in school 14 in de Auke Stel
lingwerfstraat, op basis van een rooster
met vroege en late 'dienst', voortgezet zou
den worden. Uiteraard was dit tevens het
einde van de zeer nuttige, interessante en
plezierige Sloyd-lessen.
De term Sloyd werd op school niet toe
gelicht en omdat gesproken werd in ter
men van: 'We hebben sloyd' en 'Wat heb
ben jullie op sloyd gemaakt?' werd Sloyd
synoniem voor 'handenarbeid'. Pas veel
later ontdekte ik dat Sloyd of Slöjd een
wetenschappelijke, psychologische ach
tergrond had en dat School 17 met de
(vermoedelijk experimentele) toepassing
ervan zijn tijd ver vooruit was. Toen na de
bezetting de school weer voor het onder
wijs in gebruik werd genomen kreeg het
Sloydlokaal de oorspronkelijke bestem
ming niet terug.
Hieronder een paragraaf uit een Ame
rikaans pedagogisch handboek uit 1899
'De grootste verbetering in het secun
daire onderwijs die de laatste jaren te zien
heeft gegeven ligt in de introductie van de
handvaardigheids opleidingsscholen; niet
zozeer omdat ze de leerlingen handiger
en praktischer voor het dagelijkse leven
maken en beter opgeleid voor hun vak,
maar ook omdat we hierdoor burgers krij
gen met een geheel verschillend intellec
tueel karakter.
Het werk in een laboratorium en een
werkplaats ontwikkelt de gewoonte om
waar te nemen, het inzicht in het verschil
tussen accuratesse en vaagheid en inzicht
in de complexiteit van de natuur en in de
ontoereikendheid van alle abstracte ver
bale beschrijvingen van reële phenomena
die, eenmaal in het geheugen gegrift, daar
als levenslang bezit aanwezig blijven. Ze
verlenen ook precisie want als je een han
deling uitvoert dan kun je het óf beslist
goed óf beslist verkeerd doen. Ze produce
ren eerlijkheid want als je jezelf uitdrukt
door dingen te vervaardigen en niet door
ze in woorden te omschrijven, dan is het
niet mogelijk om je vaagheid of onkunde
te verhullen door onduidelijkheid of meer
voudige uitleg. Ze kweken een gewoonte
van zelf-redzaamheid; ze houden de aan
dacht en oplettendheid altijd gevangen
en brengen de noodzaak van disciplinair
ingrijpen door de leraar tot een minimum
terug.
Van de verschillende systemen van
handvaardigheidstraining, voor zover het
houtbewerking betreft, lijkt het Zweedse
Sloyd-systeem psychologisch bezien ver
uit het beste. Training in handvaardig
heid wordt gelukkig langzaam maar zeker
ingevoerd in onze grote steden. Maar er
is nog een enorme afstand te overbruggen
voordat het ultieme doel bereikt zal wor
den.'
