Naast landschappen schilderde Franzen
ook stillevens, portretten en naaktschil-
derijen, 'des nus chastes', kuise naakten,
aldus Franzen zelf. Een kopie van Rubens'
'negerkoppen' was één van zijn favorie
ten.
Eén van de andere voorkeuren van Franzen: een vrouwelijk naaktfiguur
Collectie Tuyaerts
\d(OV(kvhiA,Ê
9
der Heide behanger en stoffeerder was,
daarna kwamen ze in het pand Heeren-
waltje 5, waar Van der Heide pensionhou
der werd. Ze adopteerden Grietje Stadt
en ze werd toen gewettigd onder de naam
Stadt van der Heide. Zij heeft het pension
aan het Heerenwaltje later geërfd.
Het bijzondere was dat Sjoukje van der
Heide-Koopmans (geboren 1862 in Hol-
werd) de dochter was van het echtpaar
Uilke Koopmans en Trijntje Bierma uit
Holwerd, waar ze hun eerste bakkerij
hadden en graan bewerkten tot meel en
daar de stichters van Koopmans Meelfa
brieken werden. Later is de familie Koop
mans naar Leeuwarden gegaan om aan
het Vliet de eerste fabriek van Koopmans
Meelfabrieken te beginnen.
Juffrouw Stadt van der Heide was
heilgymnaste, of kunesiste, zoals ze
zich noemde. Zij sprak redelijk Frans.
Ze had grote bewondering voor de wer
ken van Jo Franzen. Zij stelde dan ook
haar turnzaal ter beschikking voor de
werken van deze kunstschilder. De juf
frouw had veel relaties en daarom kon ze
hem ook helpen aan opdrachten. In deze
onzekere tijden waren er heel wat wel-
Het pand Heerenwaltje 5, in 1983
geëxploiteerd als nachtclub
Foto Leeuwarder Courant
gestelde mensen die toch een schilderij
bestelden, of kochten als geldbelegging.
Franzens grootste doeken hadden
betrekking op het oogsten van het graan
in Friesland en hij kreeg daartoe een
opdracht van Koopmans Meelfabrieken.
Dat was natuurlijk via de familie van juf
frouw Stadt van der Heide tot stand geko
men. De bedoeling was, dat ze zouden
worden opgehangen in de kantoren van
Koopmans Meel. Dat is ook gebeurd.
Kuise naakten
Het echtpaar Tuyaerts sprak Frans met
Franzen, dat vonden ze niet vervelend,
integendeel zelfs, want zo konden ze hun
Frans goed bijhouden. Mevrouw Tuyaerts
hield van talen, het Fries kon ze al aardig
verstaan, en dan was er ook nog het 'Lee
wards', dat ze een merkwaardig taaltje
vond, half Nederlands, half Fries. Ze heeft
daar nooit echt bewondering voor kun
nen opbrengen. Maar, zo voegt ze er dan
zelf relativerend aan toe, als ze hun eigen
Zaventems dialect onder elkaar spraken,
begrepen de Leeuwarders er ook niets van.
Het Fries vond ze wel mooi, maar brieven
schrijven in het Frans en praten met de
Franzens was goed voor hun kennis van
het Frans. Franzen heeft in de vijf Leeu
warder jaren nooit Nederlands geleerd.
De kinderen van de familie Tuyaerts en
hun buurkinderen vonden het vreemd als
het echtpaar Franzen wel bij hen thuis op
bezoek kwam en dat er dan Frans gespro
ken werd. Zij vonden het meer een straf
dan een voorrecht om mee naar het huis
aan het Heerenwaltje te moeten. Maar
wat de kinderen dan wel weer aardig von
den, was dat Franzen zo maar een blad
papier pakte en hen tijdens het bezoek
ging tekenen.
Toen de oorlog voorbij was, konden de
buitenlanders ook weer vrij ademen. Pas
na de bevrijding konden ze officieel een
verzoek tot terugkeer naar hun vaderland
indienen. Jo en Gilberte Franzen vulden
begin juni 1945 de formulieren voor repa
triëring in en vertrokken toen meteen naar
Parijs. Het enige overgebleven bewijs dat
Franzen hier gewerkt heeft, zijn de schil
derdoeken in Koopmans Meelfabrieken.
