Dirk van Erp, van boef tot koperkunstenaar
LcoVdlr^L*,!!
18
Lutske Vlieger Toen Dirk van Erp in 1890 naar Amerika vertrok had hij al heel wat op zijn kerf
stok. In dit artikel wordt het levensverhaal beschreven van een 'boef' die een suc
cesvol koperslager werd.
Tussen 1882-1896 was het Geheim Regis
ter van Ontslagen Gevangenen in gebruik.
Dit register bevatte cartevisiteportretten,
persoonsgegevens en het justitiële verle
den van ontslagen gevangenen. Recidi
visten uit de gevangenissen van Hoorn,
Leiden, 's-Hertogenbosch, Rotterdam en
Utrecht met een straf van meer dan twee
jaar gemeenschappelijk of één jaar eenza
me opsluiting, werden in het register opge
nomen. Ook alle vrijgelaten gevangenen
Portretfoto van Dirk van Erp uit het
zogenaamd Geheim Register van Ontsla
gen Gevangenen
uit de strafgevangenis van Leeuwarden
werden in het register vermeld. In deze
gevangenis werden aan het einde van de
19e eeuw voornamelijk zwaar gestraften
ondergebracht, met een gevangenisstraf
langer dan vijfjaar. Eén van de ontslagen
gevangenen was Dirk van Erp, de zoon
van koperslager Willem van Erp, die zich
in 1857 op de Nieuwestad had gevestigd.
Poging tot diefstal en heling
Het was een koude zaterdagmiddag in
februari 1881 toen de 19-jarige Dirk van
Erp bij het huis van de predikant Sijo Kor-
nelius Thoden van Velzen aanbelde. Dirk
stond niet zo maar bij de predikant op de
stoep, hij was door de schoorsteenveger
Joannes Baptista Beltrami gestuurd om
iets op te halen. Beltrami had mevrouw
Thoden van Velzen eerder door mid
del van een dreigbrief laten weten 'haar
te zullen vermoorden en naar het leven
te staan' als zij geen ƒ5000,- aan hem
zou betalen. Beltrami wist namelijk dat
mevrouw Thoden van Velzen op 20-jarige
leeftijd een onwettig kind had gekregen,
en wilde zwijggeld.
Beltrami wilde het geld in biljetten
van ƒ100,- ontvangen, in een pakketje.
Mevrouw Thoden van Velzen had in over
leg met de politie een pakje gemaakt. Het
geheel bevatte echter geen geld maar een
bijbeltje. Dirk haalde het pakketje en
bracht het een uur later weer terug omdat
hij Beltrami niet had kunnen vinden.
Enkele weken later werd er door Bel-
trami een tweede brief aan mevrouw Tho-
den van Velzen geschreven. Deze brief
was een stuk grimmiger van toon dan de
eerste. Beltrami noemde mevrouw Tho-
den van Velzen een 'verwenst wijf' en liet
haar weten dat hij 'in zijn eerste woede
mevrouw en haar man de nek om zou heb
ben gedraaid, maar dat dat te gevaarlijk
was.' Hij vroeg nogmaals naar het geld
want hij wilde het hebben 'al moest hij er
20 moorden voor doen.'
Voor zover bekend is het geld nooit
betaald. Na het ontvangen van de tweede
brief werd er opnieuw een pakje gemaakt,
maar dit werd nooit opgehaald. Beltrami
zou de brieven uit wraak hebben geschre
ven. Hij was in 1880 door mevrouw Tho-
den van Velzen als schoorsteenveger ont
slagen en zij weigerde de rekening van
dat jaar te betalen.
In de nacht van 24 op 25 december 1881
vond er een tweede misdrijf plaats bij een
huis aan de Harlingersingel. Dirk en
Beltrami hadden afgesproken om bij de
79-jarige weduwe Rinske van der Werff
in te breken en geld en goederen te ont
vreemden. Dat de weduwe ziekelijk was
hield hen niet tegen. Eenmaal bij het
huis aangekomen klom Beltrami op het
dak en verbrijzelde het daar aanwezige
zolderraam. Dirk bleef op wacht staan om
te kunnen waarschuwen bij onraad. Hij
moest echter ook de straatdeur aan de
buitenkant vasthouden zodat er niemand
uit kon. Uit angst voor voorbijgangers
ging Dirk na verloop van tijd op enige
afstand van de woning staan. Een huis
genote van de weduwe hoorde gestommel
op het dak en in de dakgoot en glasgerin
kel. Zij begon te schreeuwen en Dirk en
Beltrami sloegen op de vlucht, wederom
zonder buit.
Alsof de eerste twee misdrijven nog niet
genoeg waren, togen Dirk en Beltrami
op vrijdag 6 januari 1882 samen met de
horlogemaker Petrus Zeiss naar het huis
van de 84-jarige weduwe Nijhoff, op de
hoek van de Beijerstraat en Muggesteeg.
Ze hadden die middag in de herberg van
Warringa samen het plan bedacht om
deze weduwe geld afhandig te maken,
desnoods met geweld. Ook dit huis was bij
