Het Leeuwarder stadswapen, 'voor wie de nuance zoekt9
LiC0Vac^t^i»2
16
Bernhard van Haersma Buma Veel Leeuwarders zijn er heilig van overtuigd dat Leeuwarden een uniek stadswa
pen heeft. De gouden leeuw in het wapen heeft een staart die naar binnen krult en
onderscheidt zich daarin van andere wapens waar de staart naar buiten krult.
En inderdaad, wie het stadhuis betreedt
door de tegenwoordige ingang onder de
oude raadzaal ziet hoog boven aan de
gevel de leeuw met naar binnen gekrulde
staart in het stadswapen. En ook op de
tekening bij het diploma waarbij de Hoge
Raad van Adel in 1818 het wapen officieel
vaststelde, ziet men de staart naar binnen
krullen. Het prachtige gevelstenenboek
Verhalen in steen van Leo van der Laan
en de helaas te vroeg overleden Hendrik
ten Hoeve zegt in het stuk over de leeuw
van de stad: 'Zijn staart heeft een eigen
aardige ontwikkeling doorgemaakt. De
staart krulde aanvankelijk naar buiten
De vroegste afbeelding van de Leeuwarder
stadsvlag met leeuw achter op het roer
werd in 1658 door de Leeuwarder zilver -
smid Alger Mensma gegraveerd op een
zilveren drinkbeker van het Leeuwarder
Groot-schippersgilde
Collectie Fries Scheepvaartmuseum
maar vanaf de zeventiende eeuw naar
binnen.' Hoe zit dat? Is dat zo en zo ja,
waarom is dat zo?
Wandeling
Laten we met zevenmijlslaarzen een wan
deling door de binnenstad maken. We
starten bij De Waag, het oudste openbare
stedelijke gebouw, uit 1598. Het heeft
op alle vier hoeken het stadswapen. De
staart van de leeuw krult steeds naar
buiten. Aan het andere eind van de Nieu-
westad, in de zijgevel van Nieuwestad
1, is de oudste gevelsteen van Leeuwar
den ingemetseld, uit 1567. WAPEN VAN
LEWARDEN staat er onder. In de Olde-
hove hangen twee zware luidklokken, uit
1633 en 1636. Op beide is het Leeuwarder
wapen aangebracht. Langs de Groeneweg
gaan we richting Tweebaksmarkt. Onder
weg zien we in de Pijlsteeg twee wapen
stenen uit de eerste helft van de zeven
tiende eeuw ingemetseld. Overal krult de
staart naar buiten en verderop is dat ook
zo. Aan de Tweebaksmarkt staat de Kan
selarij. Het bordes uit 1621 vertoont het
Leeuwarder wapen.
Dan gaan we naar het Fries Museum.
Daar is een grote verzameling Leeuwar
der zilver, herkenbaar aan het Leeuwar
der keur, het stempel dat de stedelijke
keurmeester er in sloeg. Tussen 1604 en
1812 zijn zeker tien verschillende stem
pels met het stadswapen gebruikt. (Het
Fries Scheepvaart Museum te Sneek heeft
trouwens Leeuwarder zilver met het
zelfde wapen, onder andere van de schip
persgilden). Elders in het Fries Museum
komt het wapen ook zo voor. Zo is er een
fraai houten uithangbord uit het eind van
de achttiende eeuw met het opschrift 'In
Leeuwarden' en het Leeuwarder wapen.
We wandelen nu naar het Jacobijner-
kerkhof. Het oude poortje van het Stads-
weeshuis, nu Natuurmuseum, uit 1675
heeft natuurlijk het stadswapen. Maar
ook in de Grote Kerk komen we het stads
wapen tegen, zelfs twee keer. Een paar
jaar geleden werd in Amerika de zoge
naamde kuif (het opzetstuk op de luifel
van een bank) van de magistraatsbank uit
1706 ontdekt. Dat was de bank waarin de
leden van het stadsbestuur tijdens kerk
diensten een prominente plaats innamen.
Dankzij een genereus gebaar van het
bestuur van het Sint Anthony Gasthuis
kon het stuk terugkeren naar Nederland
en weer een plaats krijgen in de Grote
Kerk. Onder het orgel zien we het stads
wapen opnieuw. Het herinnert er aan, dat
het orgel, in 1727 voltooid, is gebouwd op
last van het stadsbestuur. Vlakbij, in de
Monnikemuurstraat, is in de zijgevel van
het huis waar Hendrik ten Hoeve woonde
een oude gevelsteen uit 16 (de rest van
het jaartal ontbreekt) ingemetseld.
Gedrukte en getekende afbeeldingen
Gedrukte en getekende afbeeldingen van
het wapen bevestigen de indruk die we
tijdens de wandeling hebben opgedaan.
Het wapen komt op verscheidene zeven-
tiende-eeuwse stadsplattegronden voor,
op de wapenkaart van Friesland van Hal
ma, opgedragen aan prins Johan Willem
Friso, van circa 1700 en in het bekende
wapenboek van Hesman uit 1708. Altijd
is het met de staart naar buiten.
We besluiten onze wandeling bij het
stadhuis en moeten ons op een vreemde
verrassing voorbereiden. Het wapen
komt aan het gebouw drie keer promi
nent voor. Als we via het bordes voor de
oude hoofdingang het in 1715 gebouwde
stadhuis betreden, zien we in het fronton
de Stedemaagd, die het wapen waarop
de staart naar buiten krult vasthoudt.
Binnen gekomen zien we in de hal het
