S.P, Q, Leeuwarden!
Lcovo^U.1
17
Het wapen van Leeuwarden, gedekt door
een gestrikt lint in plaats van een vijfbla-
dige kroon. De staart van de leeuw is naar
buiten gekruld. Vermoedelijk 17de eeuwse
afbeelding
prachtige stucplafond uit 1724 met het
fors afgebeelde stadswapen. Ook hier de
staart naar buiten. Maar het wapen op
de al eerder genoemde zijgevel aan het
Hofplein uit 1760 heeft een naar binnen
gekrulde staart. Dat laatste wapen geldt
tegenwoordig als het doorslaggevende
argument voor het naar binnen laten
krullen van de staart. Is dit wapenschild
niet een duidelijk en afdoend bewijs?
We stuiten hier op een merkwaardige
mystificatie. Op de originele ontwerp
tekening van de gevel uit 1760 krult de
staart van de leeuw naar buiten en zo is
het wapen destijds ook uitgevoerd. Het
HCL heeft van deze gevel een hele serie
foto's. Op de oudste foto's is de staart
naar buiten gekruld. Maar op foto's vanaf
omstreeks 1930 naar binnen. Bij restau
ratiewerkzaamheden in die tijd moet men
dus de staart doelbewust hebben gewij
zigd. Technisch is dat goed mogelijk, want
het schild is niet van steen maar bestaat
uit houten onderdelen, die vrij gemakke
lijk verwisseld kunnen worden. Rond die
tijd was men er blijkbaar zo van overtuigd
geraakt dat de Leeuwarder leeuw zijn
staart naar binnen liet krullen, dat men
niet opzag tegen een stukje geschiedver
valsing. Wie was daarvoor verantwoorde
lijk? Dat is jammer genoeg nog niet opge
helderd.
Enige tientallen jaren later werd nog
een volgende stap op de weg van de mys
tificatie gezet. In woord en geschrift werd
nu uiteengezet dat het leeuwenwapen in
de hal uit 1724 op een vergissing berust
te. De Italiaanse kunstenaars hadden
het niet goed begrepen. Vele bezoekers
van het stadhuis is het bij rondleidin
gen ingeprent. Overigens werden door de
gemeentevoorlichting de gekste argumen
ten bedacht. Zo werd aangevoerd dat de
staart van de leeuw op het briefpapier
van burgemeester Brandsma naar binnen
krulde.
De gegevens over deze drie originele
wapens in het stadhuiscomplex overziend
moeten we vaststellen, dat één wapen
bewust is vervalst, één als een vergissing
is afgedaan en één is doodgezwegen.
Wat is nu het resultaat van onze wande
ling? De opmerking in Verhalen in steen,
dat de staart oorspronkelijk naar buiten
krult, is juist. Niet juist is de opmerking
dat dit veranderde vanaf de zeventiende
eeuw. Na 1800 was dat nog steeds zo.
De opvatting van autoriteiten
De tekening bij het wapendiploma van de
Hoge Raad van Adel uit 1818 is het eer
ste geval waarbij de leeuw met een naar
binnen gekrulde staart verschijnt. Het
diploma zegt niet meer dan: een klim
mende leeuw van goud'. Over de stand
van de staart wordt niet gesproken. Een
essentieel punt is dat dus niet. Men gaat
er bij de diploma's van de Hoge Raad van
Adel van uit, dat de omschrijving maatge
vend is en niet de tekening. Opmerkelijk
is overigens dat in het verwante wapen
van Leeuwarderadeel, dat in hetzelfde
jaar werd vastgesteld, de leeuwenstaar
ten naar buiten krullen.
In oude wapenboeken ziet men dat de
staart van een bepaald wapen soms naar
binnen, soms naar buiten krult. Als de
leeuw maar als leeuw herkenbaar is en
een staart heeft. Daar komt bij, dat de
Tïïïïr"n;rr:!rnnnniii)iininiiiriiri7n.'il);:in)iii'rrrT?:'i;rrll:rnTffii
Het wapen van Leeuwarden, met lofwerk
ter weerszijden. De staart van de leeuw is
naar buiten gekruld.
De letters S.P.Q.L. staan als analogie van
de officiële aanduiding van het Romeinse
Rijk (S.P.Q.R.) voor Senatus Populusque
Leovardiensis (de Senaat en het Volk van
Leeuwarden). Het betreft vermoedelijk een
18d eeuwse afbeelding
tweede helft van de achttiende eeuw en
de eerste helft van de negentiende eeuw
een periode van verval in de heraldiek is.
Er werd vaak slordig getekend, soms met
onbegrip voor de oorspronkelijke voorstel
ling.
De wapens van heel wat gemeenten
zijn bij de wapenregistratie door de Hoge
Raad van Adel in het begin van de negen
tiende eeuw voor tegenwoordige begrip
pen slordig getekend en in de loop der
jaren verbeterd. Een absolute betekenis
mag daarom aan de tekening niet worden
toegekend. Intussen, de tekening ligt er
en de vraag is, welke invloed die in Leeu
warden op het afbeelden van het wapen
heeft gehad.
Daarvoor leggen we eerst ons oor te
luisteren bij de grote autoriteit op het
gebied van de Leeuwarder geschiedenis,
de stadsarchivaris Wopke Eekhoff. In
zijn omvangrijke boek over de geschiede
nis van Leeuwarden uit 1846 schrijft hij
een paar keer over het stadswapen. Hij
