LiCOVac^t^i.2
19
Het wapen van Leeuwarden, opgehouden door links en rechts een klimmende leeuw en
omgeven door vaandels, bazuinen en lansen, circa 1788
Latere voorbeelden
Aan het eind van de negentiende eeuw
lijkt de naar binnen krullende staart ter
rein te winnen. Het wapen op de eerste
Kanaalbrug uit 1894 is daar een aanwij
zing voor. Het twee jaar later gebouwde
poortgebouw van de veemarkt aan de
Lange Marktstraat krijgt eveneens een
leeuw met de staart naar binnen (de
poort is gesloopt in 1964 en de steen is
tegenwoordig ingemetseld in de gevel van
Eewal 45). Maar de leeuw wordt in deze
tijd zeker ook met naar buiten krullende
staart afgebeeld, bij voorbeeld op de fraaie
zilveren medailles van de Leeuwarder
IJsclub.
Drie latere voorbeelden van verwar
ring verdienen nog onze aandacht. Bij
het 50-jarig bestaan van de Beurs in 1930
werd besloten bronzen deuren aan te bie
den, waarin onder meer het wapen van
Leeuwarden was verwerkt. De opdracht
gevers waren er van overtuigd, dat de
staart naar binnen moest krullen en zo
geschiedde. Het merkwaardige resultaat
is, dat de forse leeuw uit 1880 bovenaan
de gevel zijn staart naar buiten laat krul
len en de vijftig jaar jongere leeuwen op
de deuren naar binnen!
Iets dergelijks doet zich met de Grote
Kerk voor. We zagen de achttiende-eeuw-
se wapens in het interieur al. Maar bij de
recente restauratie van de kerk in 2002
werd boven het befaamde Oranjepoortje
tegen het koor het stadswapen aange
bracht, nu met de staart naar binnen.
Een opmerkelijk voorbeeld van verwar
ring geeft de Encyclopedie van Friesland
uit 1958. In de bijdrage over Leeuwarden
staat dat de staart naar binnen is gekruld
en daarbij wordt verwezen naar de afbeel
ding in de serie stadswapens elders in het
werk. Maar daar krult de staart nu juist
naar buiten. Hoe is dit te verklaren? De
passage over het wapen in de bijdrage
over Leeuwarden is van de journalist S.J.
van der Molen. Hij is vooral bekend als
volkskundige maar hij was geen heraldi
cus. Hij had grote aandacht voor volks
kundige eigenaardigheden en ik kan me
indenken, dat hij geboeid was door iets
wat een bijzonder verschijnsel leek te zijn.
De geschoolde heraldische tekenaar daar
entegen, die verantwoordelijk was voor de
wapentekeningen, daarentegen beeldde
het wapen in de historisch verantwoorde
vorm af.
Samenvattend
Vanaf de zestiende tot de negentiende
eeuw wordt de leeuw in het Leeuwarder
wapen constant afgebeeld met een staart
die naar buiten krult. Bij de wapenre
gistratie na de Franse tijd op last van
Willem I wordt die lijn onderbroken. De
officiële omschrijving van het Leeuwar
der wapen in 1818 spreekt kortweg over
een gouden leeuw op een blauw veld. De
richting van de staart speelt daarbij geen
rol maar de bijbehorende tekening beeldt
de staart naar binnen gekruld af. Na het
midden, maar vooral vanaf het eind van
de negentiende eeuw begint deze afbeel
ding aan invloed te winnen. In de twin
tigste eeuw wordt een stukje geschiedver
valsing zelfs niet geschuwd. Geleidelijk
ontstaat zo de mythe, dat het Leeuwarder
wapen als onderscheidend en uniek ken
merk heeft, dat de leeuwenstaart naar
binnen krult.
De voorlopige conclusie is de volgende.
Het Leeuwarder wapen is een klimmende
gouden leeuw op een blauw veld. De stand
van de staart is geen bepalend onderdeel.
Vanouds is de staart naar buiten gekruld.
Het verdient daarom aanbeveling in aan
sluiting op de historische ontwikkeling de
leeuw met naar buiten krullende staart
af te beelden. Als iemand de staart graag
naar binnen wil laten krullen mag dat.
Maar dat is dan niet specifiek het Leeu
warder wapen, het is een Haagse 'slip of
the pen'.
Met dank aan Wim Dolk, Sytse ten Hoeve, Leo
van der Laan, Jelle Terluin en Klaas Zand
berg.
