RAKERlJ
LiC0Vac^t^i»2
wethoudersters en inwonersters'. Vanaf
1996 verscheen de Funest haatlijst, een top
5 van de 'grootste griezels van Friesland'.
De (anonieme) redactie meldde één beper
king: 'VVD-raadslid Puck van Ulzen komt
niet in aanmerking omdat zonder haar de
commissievergaderingen helemaal een
dooie boel zouden worden, zij de enige is
die Appie Timmermans tegenspreekt en
het gewoon een leuk mens is'. Toenmalig
wethouder Timmermans voerde de lijst
aan: 'de vleesgeworden arrogantie van de
macht, geldverspiller bij uitstek, lijdt aan
grootheidswaanzin en is autoritair, maar
helaas ook erg slim'.
Er waren ook andere schriftelijke uitin
gen ter ondersteuning van het kraken
in de stad. Enkele bekende leuzen op
panden, schuttingen en muren: 'ME weg
ermee', 'Kraak de Leegstandswet', 'Bezit
is diefstal', 'Luxe leegstand schande'
(bij de De Ruyterweg), 'Kraak Sint Jozef
(bij het voormalig Sint Josef pension aan
de Voorstreek) en, niet onaardig, 'Ik kan
nix, ik weet nix, geef me een uniform'.
De 'Bond fan Leewadder Winterskil-
ders' bekladde met verf de nieuwbouw
van de ABN. Met een pamflet lieten zij
weten: 'Bewonersbelangen wudde an 'e
kant skufd foor de weensthonger fan pro-
jektontwikkelers en spekelanten'.
Organisaties en voorzieningen
Eind jaren zeventig werd de kraakgroep
Leeuwarden opgericht, uit onvrede met het
huisvestingsbeleid van de gemeente. Nog
steeds bleken goede en betaalbare wonin
gen voor één- en tweepersoonshuishoudens
uiterst schaars. Ruim 3500 alleenstaanden
stonden als woningzoekende ingeschreven.
Een medewerker van jongerenhuisvesting:
'Dat wat leeg staat wordt niet verhuurd,
maar verkocht, is al verhuurd of wordt zeer
binnenkort betrokken, dient als opslag
ruimte, is niet te betalen, of is alleen voor
zeer nette meisjes bestemd'. De kritiek van
de kraakgroep richtte zich met name op de
ongebruikte panden in de binnenstad, de
omzetting daarvan tot kantoorruimte en de
te dure nieuw gebouwde woningen. Iedere
woensdagmiddag van 17.00 uur tot 19.00
uur werd in het gebouw van de KWJ aan
de Korfmakersstraat een kraakspreekuur
gehouden. Voor twee kwartjes was daar
ook een kraakhandleiding te koop.
Overigens startte stichting Release al
in 1971 in Leeuwarden. Vanuit een pand
aan de Westerplantage werd een ieder met
maatschappelijke problemen geholpen. De
stichting adviseerde mensen die een pand
wilden kraken. Twee jaar later, toen de
toeloop van hulpvragers tot vrijwel nul was
gedaald, werd Release opgeheven.
Het PEL werd in 1978 opgericht om de
belangen van kamerbewoners, huurders en
woningzoekenden te behartigen. Een van
de eerste politieke thema's van het PEL
was het geven van een zinnige herbestem
ming aan oude, leegkomende gebouwen.
Het PEL was betrokken bij de bestem
mingswijziging van de kazerne tot woon
ruimte voor kleine huishoudens. Kraak
pand Caspari, een voormalige drukkerij
in de Bagijnestraat, wist het PEL samen
met de bewoners om te zetten en te laten
verbouwen tot een woongroep voor vier
mensen op basis van zelfbeheer. Een zeld
zaam voorbeeld van het voortzetten van
bewoning als huurder door de oorspronke
lijke krakers
De voornamelijk in Leeuwarden opere
rende anarchistische actiegroep Swatte Jat
manifesteerde zich in de jaren tussen 1977
en 1980. De groep werd spontaan opgericht
door een aantal mensen dat elkaar kende
uit het Leeuwarder actieleven en dat actief
was in de kraakbeweging. Doel was directe
actie tegen de 'in het stadsbeeld zichtbare
uitwassen van het gemeentebeleid'. Actie
voeren was nodig vond Swatte Jat, maar
je moest er wel bij kunnen lachen. Acties
bij de opening van een nieuw gebouw
van de FBTO aan de Sophialaan en bij
de aankomst van de eerste aangekochte
F16-straaljager op de vliegbasis, waren het
meest opvallend.
In een gemeentepand aan het Zaai
land, achter De Harmonie, is een tijdje
Mevrouw Van Santen gevestigd geweest,
een restaurant in een slooppand, gericht
op studenten, krakers, uitkeringsgerech
tigden en dergelijken. Het gekraakte pand
Eewal 61 (eigendom van de Leeuwarder
Onderlinge Verzekerings Maatschappij)
bood begin jaren negentig ruimte aan café
Krawal, een samenvoeging van kraak
pand en Eewal en (toevallig?) met de bete
kenis 'rel' in het Duits.
Anti-kraak
In 1989 werd de Kanselarij reeds door
enkele studenten bewoond. Via de Huis-
19
KrPc
Krakersaffiche
Collectie: Internationaal Instituut voor Soci
ale Geschiedenis (IISG)
oppasdienst Nederland BV (in opdracht
van Domeinen) waren zij daar terecht
gekomen. Hun aanwezigheid was primair
bedoeld om eventuele krakers bij voor
baat te ontmoedigen. Diezelfde Huisop
pasdienst leverde ook tijdelijke bewoners
voor het gebouw van de voormalige Rijks
scholengemeenschap aan het Zaailand.
Ook het pand aan het Gouveneursplein
waar kreativiteitscentrum De Blauwe
Stoep was gevestigd, werd een tijdlang
bewoond door studenten ter voorkoming
van kraak. Huisvester CareX benut thans
lege panden voor tijdelijke woon-, werk- of
opslagruimte.
De balans
Hoewel in Leeuwarden nooit een echte,
goed georganiseerde kraakbeweging
heeft bestaan, is toch een groot aantal
acties uitgevoerd. Die gingen regelmatig
gepaard met allerlei vormen van over
last, vernieling, relletjes, noodzakelijke
politie-inzet, frustraties bij ontwikke
laars, schriftelijke vragen door raadsfrac
ties, en dergelijke. Deze acties hebben
echter ook meer aandacht gegenereerd
voor de behoefte aan kleinere, betaal
bare wooneenheden, hebben een bijdrage
geleverd in het voorkómen van 'city-vorm
ing', grootschalige verkeersdoorbraken,
speculatie en leegstand. De kazerne is een
mooi voorbeeld van het behoud van een
karakteristiek pand. De kraakactiviteiten
gaven extra kleur aan de (binnen)stad van
Leeuwarden, de panden waren soms een
broedplaats voor bedrijvigheid, cultuur
en muziek en tenslotte vormen de acties
een bijzonder hoofdstuk in de naoorlogse
geschiedenis van Leeuwarden.
