De Waalse kerk te Leeuwarden,
inrichting, herinrichting en zilver
LiC0Vac^t^i»2
1
Sytse ten Hoeve In 2011 kwamen onbekende archiefstukken betreffende de Waalse kerk tevoor
schijn in Limburg. Bij de opheffing van de Leeuwarder Waalse gemeente in 1888 is
haar archief gedeponeerd in de Bibliothéque Wallonne, die toen nog in Amsterdam
was gevestigd en later werd overgeplaatst naar de Universiteitsbibliotheek van Lei
den. In 2012 kreeg het archief een plaats in het Historisch Centrum Leeuwarden.1
De nu opgedoken archiefstukken omvat
ten zes bladen van omstreeks 1830
met gekalligrafeerde naamlijsten van
predikanten ('pasteurs'), ouderlingen
('anciens') en diakenen-kerkvoogden
('diacres') van 1659 tot 1887 en voorts
twee plattegronden van de Waalse kerk:
- Plan de l'Eglise Wallonne de Leeu-
warde, 1840 (mogelijk vervaardigd
door Jan Joseph Rameau, landme
ter en tekenaar van het kadaster).
- Plan de l'Eglise Wallonne de Leeu-
warde, 1858 (gesigneerd door
jhr. ir. A.O. van den Santheuvel).
Het poortje van Sjoerd Ates Haakma uit 1659
Foto: Sytse ten Hoeve
Het lijkt waarschijnlijk dat de stukken
oorspronkelijk ingelijst waren en in de
consistoriekamer van de kerk hebben
gehangen. Ze zijn vanuit Leiden in res
tauratie gegeven aan een restauratieate
lier en waren uit het oog geraakt. Onlangs
kwamen ze vanuit Limburg in bezit van
de protestantse gemeente Leeuwarden,
die ze zal overdragen aan het HCL.2
De plattegronden geven aanleiding
nader in te gaan op de geschiedenis van
de inrichting van de Waalse kerk. Met uit
zondering van het orgel heeft de inrichting
van de kerk nooit veel aandacht gekregen.
De stichting van de Waalse kerk in
1659-1662
Reeds in het begin van de zeventiende
eeuw kwam in Leeuwarden de behoefte
op aan protestantse kerkdiensten in de
Franse taal, onder andere bij Fransspre
kende militairen van het garnizoen en
leden van het stadhouderlijk hof. In 1635
zou de zogenaamde Meester Jan's school
in de voormalige, in 1530 gebouwde kapel
van het klooster van de Dominicanessen
der Heilige Apostelen (Witte Nonnen)
hiervoor worden ingericht. De Staten van
Friesland trokken in 1638 zelfs een subsi
die van ƒ150,- uit om Gerryt Aryens een
geschilderd wapenglas voor de kerk te
laten maken. Toch kwam de kerk toen niet
tot stand. Dat gebeurde pas in 1659, toen
de aanwas van uit Frankrijk gevluchte
Hugenoten steeds groter werd. De Staten
van Friesland namen de bekostiging van
de stichting en inrichting van het kerkge
bouw van de Walen voor hun rekening.
De als school fungerende kapel van
het bij de Hervorming van 1580 opgehe
ven Witte Nonnenklooster in de Grote
Kerkstraat bleek, evenals in 1635, een
geschikte ruimte. Het aan de oostzijde
gelegen koor van de kapel werd afgeschei
den van het schip, dat werd ingericht tot
kerkruimte.3
Verbouwing en inrichting
In de nieuwe kerk werd de preekstoel
opgesteld tegen de scheidingsmuur en hij
zal zo wel een van de eerste preekstoelen
zijn geweest die in een Friese kerk aan de
oostzijde werd geplaatst. Voor de preek
stoel kwam een doophek met gedraaide
balusters. Daarbinnen waren de zitplaat
sen van de kerkenraad en daarbuiten die
De preekstoel in de Waalse Kerk
Foto: Sytse ten Hoeve
