1914: Belgen in Leeuwarden
LiC0Vac^t^i»2
18
Henk Antonisse en Kees Bangma' 100 jaar geleden brak de Eerste Wereldoorlog uit. Eén van de gevolgen was de tijdelijke
toename van de Leeuwarder bevolking met bijna 2000 Belgen, bestaande uit 1200 geïn
terneerde militairen en 800 burgervluchtelingen. Het leidde tot kontakten die tot de
dag van vandaag in stand zouden blijven.
November 1914. Terwijl Europa in brandt
staat, wandelt het Leeuwarder gezin
Antonisse in alle rust over de Sophialaan.
Ineens, zonder aanwijsbare aanleiding,
worden ze aangesproken door een voor hen
onbekende vrouw met twee kinderen bij
zich. Een paar koffers staan op de stoep. Al
snel blijkt het de Belgische Wis Matheus
te zijn, op zoek naar haar vermiste man,
Pierre. Een paar dagen ervoor heeft ze
in Amsterdam gehoord dat hij mogelijk
als geïnterneerd militair in de Leeuwar
der Prins Frederikkazerne verblijft. Ze
vraagt Jacob en Anna Antonisse om hulp.
Ze krijgt het aanbod om bij de familie
Antonisse in huis te overnachten, zodat
ze de volgende dag in alle rust kan gaan
zoeken. Het aanbod wordt in dank aan
vaard. De één-kamer woning met twee
bedsteden van het gezin Antonisse aan
de Weg naar Cambuur wordt tijdelijk
nog voller. De volgende dag gaan Jacob
en Anna met moeder en kinderen naar
de Leeuwarder kazerne. Tot hun grote
vreugde vinden ze daar inderdaad Pierre
Matheus terug, in goede gezondheid.
De hel breekt los
Sinds 1 augustus hebben Pierre en Wis
elkaar niet meer gezien. Op die dag mobi
liseerde België al haar troepen vanwege de
steeds verder oplopende oorlogsdreiging
in Europa. Ook Pierre moet als militair
Leuven verlaten. Hier woont hij met zijn
gezin in de Rondestraat 35, vlak achter
het station. Pierre werkt als metaalbe
werker bij De Centraal, een grote werkge
ver in Leuven waar onder meer spoorwa
gons worden gemaakt. Daarnaast is hun
woning een klein café. Pierre wordt na zijn
mobilisatie gelegerd in één van de forten
van de versterkte stelling Antwerpen.
Op 4 augustus valt het Duitse leger België
binnen, op weg naar Parijs. Het Belgische
leger vecht wanhopig, maar wordt steeds
verder teruggedrongen. Op 19 augustus
wordt hun woonplaats Leuven bezet. Na
een paar zeer gespannen dagen breekt
op 25 augustus onverwachts de hel los.
De Duitsers beschuldigen de bevolking
op Duitse troepen te hebben geschoten.
Ruim 200 burgers, waaronder vrouwen,
kinderen en geestelijken, worden zonder
vorm van proces geëxecuteerd. Tiental
len gebouwen en ruim 1000 woningen
worden in brand gestoken. De vernieling
van de universiteitsbibliotheek met hon
derden unieke manuscripten, is vanaf dat
moment het symbool van de niets ont
ziende wreedheid van het Duitse leger.
Ook het café van de familie Matheus
wordt prooi van de Duitse vernielzucht.
Wis heeft geen keus en vlucht met haar
kinderen naar Antwerpen. Beschermd
door haar forten bestaat het idee dat
zowel de Belgische troepen als de vluchte
lingen daar veilig zijn. Het zal niet zo zijn.
Met hun zware kanonnen schieten de
Duitsers begin oktober de forten een voor
een in puin. Op 9 oktober staat de stad
op punt van overgave. Honderdduizen
den Belgische burgers vluchten de vlakbij
gelegen grens met Nederland over.
De wijk naar neutraal Nederland
Een groot deel van het Belgische leger
weet te ontkomen richting de IJzer. Voor
40.000 andere militairen, waaronder
Pierre Matheus, is die terugtocht afge
sneden. Zij nemen ook de wijk naar het
neutrale Nederland. De neutraliteitsbe-
palingen houden in dat alle buitenlandse
militairen geïnterneerd moeten worden
om te voorkomen dat ze opnieuw aan de
De familie Matheus. Van links naar rechts:
Trees, Pierre, Franqois, Wis.
Collectie: Henk Anthonisse
strijd zullen gaan deelnemen. Duizen
den soldaten worden naar de kazerne
De Vlasakkers bij Amersfoort gebracht.
Het is hier een onhoudbare toestand,
veel te vol en te weinig faciliteiten.
Op 18 oktober worden 1200 Belgen uit
Amersfoort, waaronder Pierre Matheus,
per trein overgebracht naar de kazerne
in Leeuwarden. Hier zullen ze de plaats
innemen van 1200 Britse militairen, die
precies één week in de kazerne hebben
doorgebracht. Ook deze militairen waren
