De staking van Leeuwarder bakkersgezellen in 1903
LiC0Vac^t^i»2
Paul Bron
Mijn beide grootvaders zijn een tijdlang broodbezorger geweest, mijn vader was als
vertegenwoordiger werkzaam in de bakkerijgrondstoffen en ikzelf was bijna twintig
jaar verbonden aan de Bakkerij- en Horecavakschool in Leeuwarden. In Leovardia
nummer 39 herlas ik de reactie van mevrouw Visser in de rubriek 'Liwwadders waar
is dit' dat haar opa in 1903, na zijn deelname aan de acties van bakkersgezellen voor
betere arbeidsomstandigheden, door zijn werkgever op straat werd gezet. Dat prik
kelde mijn nieuwsgierigheid.
Aanvankelijk had ik wel een globaal beeld
van de omstandigheden in de bakkerij,
een beeld dat zich als volgt laat samenvat
ten: het beroep van bakker was omstreeks
1900 een van de zwaarste in het land. In
de bakkerij werd veel 's nachts gewerkt,
want het brood moest 's morgens voor
acht uur bij de klanten bezorgd worden
en moest vooral vers zijn. Alleen arme
mensen kochten oud brood, want dat was
goedkoper. Elke morgen tussen zeven en
acht uur sjouwden de bakkersknechten,
en vaak ook de kinderen uit het bakkers
gezin, met hun kar in weer en wind langs
de huizen om het verse brood te slijten.
Uren eerder had de bakker met zijn gezel
len voor de oven gestaan, zwetend, slaap
dronken en zich haastend om de broden op
tijd gereed te hebben.
Dit beeld vraagt om een verdieping om
te weten waarom er in 1903 gestaakt werd
voor betere omstandigheden. Eerst stel
len we vast welke elementen van invloed
waren op de werkomstandigheden van de
Leeuwarder bakkersgezellen en we bekij
ken daarna welke acties ze voerden om
die omstandigheden te verbeteren en met
welk resultaat. Voor die omstandigheden
baseer ik me deels op het verslag van de
Staatsenquête Arbeidsomstandigheden,
waarin gegevens staan van een aantal
Leeuwarder bakkerijen: A.W. Hoegen
(op het Noordvliet, later overgenomen
door M.T. Tolsma), Broodfabriek De Hoop
(eigenaar firma Dalenoord, Oldegalileën),
J. Swildens (Wirdumerdijk), P. Swildens
(Nieuwestad), P. Dijkstra (Hoeksterpoort),
Wed. Meinsma, H. Bakker, de Coöperatie
(Oldegalileën), Van den Berg (Voorstreek
en Kleine Hoogstraat).
Banketbakkerij Carr in de Sint Jacobsstraat, opgericht in 1905, vlak na de acties van
de bakkersgezellen