LiC0Vac^t^i»2
28
bakkersgezellen wel in eere houden. Zij
toch bewijzen de maatschappij een uitne
mende dienst. Indien zij met nauwkeurig
heid en met liefde hunne taak vervullen,
draagt zij voor geen gering deel bij tot de
bevordering en instandhouding der volks
gezondheid. Vergeten wij daarbij niet dat
hun getal niet gering is. In Leeuwarden
alleen werken ruim honderd gezellen, van
welk het meerendeel getrouwd is en dus
een huisgezin heeft. Waar nu zulk een
aantal nijvere medeburgers voor hun deel
medewerken aan den bloei der gemeen
schap, toonen wij tegenover dezen, dat
hun belang ook ons niet onverschillig is.
Gij moet beginnen met uw versch broodje
aan uw ontbijt er aan te geven. Die opof
fering is niet zoo vreeselijk. Op die wijze
werkt gij mede, dat in al die gezinnen wat
meer gezelligheid komt. Een weinig meer
zonneschijn is wel nodig voor een opge
wekt en blijmoedig familieleven'.
In 1896 was in Heerenveen een eerste
doorbraak te zien. Op één na stemden
alle patroons in met het vervallen van het
werken op zondag en werd er een soort zie
kenfonds opgericht voor bakkersgezellen.
Mislukte staking
Tussen 1895 en 1903 stond de strijd van
de bakkersgezellen op een laag pitje, ter
wijl in de grote steden als Amsterdam,
Den Haag, Rotterdam en Utrecht zo nu en
dan werd gestaakt om de eisen kracht bij
te zetten.
Maar in 1903 kwamen de gezellen toch
wat in beweging en dit begon eigenlijk
na een bijeenkomst van de patroons op
5 januari in het Friesch Koffiehuis, waar
de vraag centraal stond of afschaffing van
de nachtarbeid wenselijk en uitvoerbaar
was. Uit vrees voor ontevreden klanten en
voor concurrentie vanuit de omliggende
dorpen, kwam men niet verder dan de vol
gende motie: spreekt de wenselijkheid
uit dat de nachtarbeid in de broodbakke
rijen wordt afgeschaft, doch neemt met
algemene stemmen aan dat zulks plaat
selijk onuitvoerbaar is'. Wel drongen de
patroons aan op een wetsontwerp waarin
rusttijden en nachtarbeid worden gere
geld.
Als reactie op deze houding vergaderde
de Bakkersgezellenvereniging De Vol
harding een aantal keren, waarbij ook de
patroons werden uitgenodigd. De veront-
waardiging was groot toen het merendeel
van die patroons wegbleef, temeer daar
de patroons uit de omliggende dorpen de
verzekering hadden gegeven geen brood in
Leeuwarden te gaan bezorgen.
Meegaande op de golf van de algemene
staking in de bouw, in het vervoer (trein en
tram) en andere bedrijfstakken, waagden
de gezellen het om de staking op 9 april te
proclameren. Het was de bedoeling om na
het nachtwerk de staking in te gaan met als
inzet een loonsverhoging van twee gulden
per week en afschaffing van de nachtar
beid. Toen op 10 april in Café Blauwhuis
in aanwezigheid van 82 gezellen en acht
vrouwen de balans werd opgemaakt, ver
toonde die het volgende beeld: bij Van den
Berg op de Voorstreek was de zaak dicht
omdat het gehele personeel staakte, maar
in zijn zaak in de Kleine Hoogstraat werd
niet gestaakt. Bij Polstra op de Nieuwestad
staakten drie knechten, met het overige
personeel werd doorgewerkt, terwijl bij
Kuipers in de Sint Jacobsstraat niemand
het werk had neergelegd. Al het personeel
van Dijkstra op de Wirdumerdijk was in
staking zodat er werd gewerkt met nood
hulp. Excelsior lag plat en bij broodfabriek
De Hoop staakte er slechts één gezel, die
prompt werd ontslagen. Bij Dijkstra, Hoek-
sterpoort, werkten vier gezellen en staak
ten er vijf, bij Propstra, Achter de Hoven
bleven twee knechten en een jongen thuis.
De zaak van Swildens op de Nieuwestad
was gesloten wegens de staking en bleef dit
ook tot de opheffing van de firma op 12 mei.
Over het algemeen was de staking niet
van grote invloed op de bedrijven en waren
de patroons niet van plan aan de eisen van
de gezellen tegemoet te komen. Sterker
nog, de stakers, voor zover zij niet in de
nacht van 10 april het werk hervatten, wat
met een aantal het geval was, werden ont
slagen en ook niet opnieuw aangenomen;
het personeel werd vervangen, deels door
weknemers van buiten, voor het overige
door noodhulpen uit de stad. Van den Berg
had de stakingscommissie bericht gegeven,
dat indien zijn personeel zich niet voor tien
uur 's avonds meldde, het ontslagen zou
zijn. Zowel de nacht- als de dagploeg beant
woordde dit ultimatum met zich solidair te
verklaren met de stakers totdat de wensen
waren ingewilligd. Van den Berg 'ging niet
om' en ontsloeg het stakende personeel per
direct.
Gunstige uitzondering vormde brood
fabriek De Zelfstandigheid, waar niet
gestaakt werd omdat daar reeds werd vol
daan aan de eisen die de gezellen hadden
gesteld: de werktijd bedroeg minder dan elf
uur daags en op zaterdag vijftien uur, ter
wijl het loon en het aandeel in de winst met
verdere emolumenten tot genoegen van het
personeel was geregeld.
Bakkerswagen met reclame van Van den Berg in Sint Jacobiparochie
