Nieuwe gegevens over de grafmonumenten van
Willem Lodewijk en Anna van Oranje
1
Sytse ten Hoeve ln Leovardia 45 maakten we de lezers bekend met drie gravures dooi
Petrus Aeneae van
de rijk versierde loden sarcofaag van de stadhouder van Friesland, Hendrik Casimir II
van Nassau Dietz.
ilPffPÉi
iBËlP:
Het marmeren en albasten grafmonumentdat Willem Lodewijk voor zijn vrouw
Anna van Oranje liet oprichten
Collectie Universitatsbibliothek Heidelberg
De monumentale kist werd na het overlij
den van de stadhouder in 1696 vervaardigd
voor zijn bijzetting in de vorstelijke graf
ruimte in de Grote Kerk in Leeuwarden.
Het mausoleum in het koor van de kerk
ontstond na de begraving in 1588 van
Anna van Oranje, de dochter van Willem
dc Zwijger cn dc jonge gade van otadhou
der Willem Lodewijk. De weduwnaar liet
in 1591 voor haar een marmeren en albas
ten grafmonument oprichten. Het werd
gebeeldhouwd door de Gentenaar Jan
Schoorman, die zich duidelijk liet inspi
reren door voorbeeldprenten van Hans
Vredeman de Vries.1
Wim Dolk heeft op grond van diepgaand
archiefonderzoek duidelijk gemaakt, dat
aan dit monument ook is gewerkt door
Friese ambachtslieden, namelijk de hard-
houwer en landmeter Pieter Dircks en
door diens oomzegger Dirck Lieuwes, die
behalve beeld- en steenhouwer ook land
meter en wijnroeier was. In processtukken
staat Dirck Lieuwes in de jaren 1578-1590
vermeld met werk 'ten dienste van de
voorseyde Pyeter Dirxz. gehouwen ende
gemaeckt ...de sepulture van Sijn Genade
huysvrouwe'. Er zijn diverse gesigneerde
grafzerken van hem bewaard gebleven: in
de kerk van Beetgum bleef van hem het
kalkstenen epitaaf bewaard voor Johan
Onuphrius baron thoe Schwartzenberg en
Hohenlansberg (1513-1584).3
Het grafmonument voor
Willem Lodewijk
Na het overlijden van Willem Lodewijk in
1620 werd er voor hem in 1625 tegen de
noordmum- van het koor in de Grote Kerk
een marmeren grafmonument opgericht.
Het in 1795 vernielde kunstwerk kennen
we uit enkele prenten en thans vooral door
de afschildering die op de oorspronkelijke
plaats op ware grootte op de muur is aan
gebracht. Deze schildering werd gemaakt
naar een gravure uit 1631 in deArchitectura
Moderna van Salomon de Bray, die de
tekeningen van het werk van Hendrik
de Keyser in gegraveerde vorm uitgaf.3
In een architectonische omlijsting zien we
de geknielde figuur van Willem Lodewijk,
geflankeerd door allegorische vrouwenfi
guren: Standvastigheid (met een zuil) en
Voorzichtigheid (met een spiegel en een
slang). Het monument heeft als bekroning
een gebroken fronton met het stadhou
derlijke wapen. De vervaardiger van het
monument was de Amsterdamse steen-
en beeldhouwer Pieter de Keyser, die het
werk van zijn vader Hendrik de Keyser na
diens overlijden op 15 mei 1621 voortzette.
Bijzonder is de knielende houding waarin
Willem Lodewijk werd weergegeven. Frits
Scholten heeft duidelijk gemaakt dat dit
voor het calvinistische Nederland na de
Reformatie ongebruikelijk is, in tegenstel
ling tot Lutherse landen. Mogelijk is er
sprake van invloed van grafmonumenten
in dc Maricnkirchc in Freiburg, die diende
-1.'i±l-.1*l.li VI'. f' üL-Üu;- i i x!:i:i:il.lriiiliiiillllillllllliiiilliilliiiiliilliiliillilliiiiili'lii'i:: m i,:ji
