Oorlog en vriendschap,
een familieverhaal uit WO
Lcovo-'in} LA.il
12 Roel de Groot
Een wat merkwaardige titel. Bestaat dat
wel of kan dat wel, oorlog en vriendschap?
In oorlogstijd denkje toch in eerste instan
tie aan vijandigheid? Als het dan ook nog
gaat om vriendschap tussen iemand uit de
vijandige sector en iemand uit de belaagde
sector, wordt het wel heel ingewikkeld.
Maar het kan zich toch voordoen: vriend
schap met iemand uit de gelederen van de
vijand.
Dat levert voor beide partijen ge
vaarlijke situaties op. Voor de één
kan het verraad betekenen, voor
de ander heulen met de vijand.
Vroeg of laat krijg je daarvoor de rekening ge
presenteerd. Het kan leiden tot gevangenis
straf of de dood. Maar het kan ook goed
aflopen, hoewel gedurende de staat van oorlog
de bedreiging voortdurend op de loer ligt. Een
voorbeeld daarvan is terug te vinden in het
volgende familieverhaal uit WO II.
Herinneringen
Hoe ver gaan de herinneringen van een mens
terug in de tijd? Voor mijzelf heb ik het ge
voel, dat gebeurtenissen die een diepe indruk
maken, reeds op zeer jonge leeftijd in het ge
heugen worden opgeslagen. Zo weet ik mij
voorvallen te herinneren van vóór de oorlog
'40-'45. Toen die oorlog uitbrak was ik zes
jaar. De er aan voorafgaande jaren waren niet
erg florissant. Er heerste armoede, vader was
schildersknecht en was dikwijls werkloos en
werd dan zogenaamd 'steuntrekker'. Toen de
Tweede Wereldoorlog uitbrak was ik op be
zoek bij mijn grootmoeder, die op het Koe
plein woonde. Opoe stond met de buren te
praten in de achtertuin en ik voel nog de ang-
stige sfeer, die er heerste toen de kreet 'Het is
oorlog' geslaakt werd. Wist ik veel wat oorlog
betekende!? Maar het was duidelijk dat het
iets ergs moest zijn. Ik werd er onrustig van.
'Opoe, wat is oorlog?' Ik kan me het antwoord
niet herinneren, misschien is dat er nooit ge
komen. Nadien ben ik het uiteraard wel aan
de weet gekomen, hoewel leed en ellende ge
lukkig onze deur zijn voorbijgegaan. Maar de
oorlogsjaren hebben wel de nodige verrassin
gen met zich meegebracht, hetgeen hierna tot
uitdrukking wordt gebracht als familiege
schiedenis.
De voorgeschiedenis
We woonden in Leeuwarden in de Auke Stel
lingwerfstraat in het smalle stukje, je kon bij
Een familieverhaal
uit WERELDOORLOG II
1940 -1945
R. DE GROOT
Josef Poltrum (circa 1902-1952) in SS-uniform op
de omslag van een publicatie van de auteur,
waarvan deze bijdrage een samenvatting is
Collectie Roel de Groot
wijze van spreken bij de overburen op de tafel
kijken. Het ligt voor de hand, dat daardoor ie
dereen alles van de ander wist, inclusief de
politieke opvattingen. Er woonden bijvoor
beeld NSB'ers, maar naar later bleek ook ver
zetsmensen, die onder andere bij de
bevrijding een belangrijke rol hebben ge
speeld.
Toen de oorlog uitbrak was vader weer zon
der werk en hij probeerde op allerlei manie
ren aan de slag te komen, want steuntrekken
was tenslotte geen vetpot. Diezelfde oorlog
bracht redding, want als gevolg van te ver
wachten bombardementen werd de Luchtbe
schermingsdienst (LBD) opgericht. Vader
slaagde erin bij deze organisatie een functie
te verwerven. Het bezit van een EHBO-di-
ploma zal hem daarbij van nut zijn geweest.
Nu had hij naar ik aanneem inkomsten en
was hij tevens vrijgesteld van tewerkstelling
in Duitsland.
De Luchtbeschermingsdienst was aanvan
kelijk gevestigd in de openbare school aan de
Oostersingel. Wij noemden dat de Vijver-
school, gelegen vlakbij de kazerne, waar de
Duitse bezetter gelegerd was. Later maakte de
LBD gebruik van een garagebedrijf in de Wij-
brand de Geeststraat, waar ook voertuigen,
hulpmaterialen en sirenes een plaats von
den. Beide vestigingen hadden voor vader het
voordeel dat ze op geringe afstand van ons
huis lagen. De school aan de Oostersingel, zo
dicht bij de kazerne, zal gevorderd zijn door
de bezetter. In elk geval kwamen er ook
Duitse militairen, misschien voor oorlogson-
derricht. Het kon niet uitblijven, Duitsers en
de manschappen van de LBD kwamen met el
kaar in aanraking. En in de eerste oorlogsja
ren, toen de bezetters nog vrij mild optraden,
zal dit nog gemoedelijk zijn verlopen.
