t
Jofef Poltrum
Ct)ciftlid)es FIndenKen
an berin
Staub ift allee, ujas gefdjaffen,
Staab ift alles, was biet ïcbt
nur det (Seift, der Öottesfunbe,
Srei binauf fjimmel ftbwebt.
Rube in 5tteden!
ITlein Jefus Barmberïigheit!
LcOVO-'t^La.^
Duitsland is overgeplaatst, maar ook tijdens
verlof op eigen initiatief reizen heeft onder
nomen, soms naar zijn woonplaats Ebensee
in Oostenrijk. In een van zijn brieven be
schrijft hij zijn levensloop vanaf 1938. In
maart van dat jaar wordt hij door de nazi's ge
vangen genomen en tot oktober in een kerker
opgesloten. Dit op grond van zijn Oosten
rijkse gezindheid en anti-nazi opvattingen.
Op 6 januari 1939 moest hij opkomen in het
Duitse leger bij de Luftwaffe, waarna ook de
legering in Leeuwarden plaatsvond. Na zijn
vertrek naar Soesterberg in 1942 is hij weer
naar diverse legerlocaties in Duitsland over
geplaatst. Op zekere dag wordt een Ameri
kaans gevechtsvliegtuig neergeschoten. De
piloot redde zich met de parachute en blijft
hangen in een boom, waaruit Poltrum hem
verloste. Dat leverde hem wederom straf op,
"SnfleftïKtcr ï>fs SSkjirts-Hflraramtcn
(Smnnbcn
melcbet am 17. Rpcil 1952 nadj
Idngerem, fdjmecem Ceidcn im
50. Cebensjabre oerfdiieden ift.
ïellkanimtrgiil-Diuditrei EmunBtn
Bidprentje dat werd verstuurd na het overlijden
van Josef Poltrum op 17 april 1952
Collectie Roel de Groot
wegens het toebrengen van schade aan en het
in gevaar brengen van de Duitse Wehrmacht.
In maart 1944 wordt Poltrum voor straf op
gesloten in een SS-kamp. Na enige weken ar
rest werd hij overgeplaatst naar een
vervangingseenheid in Wenen en van daaruit
moest hij naar KZ-Lager Mauthausen bij de
bewakingsdienst. Hij beschrijft de afgrijse
lijke toestanden aldaar, welke voor hem aan
leiding waren een verzoek tot overplaatsing
bij het SS-commando in te dienen, wat hem
opnieuw, nu vier weken, arrest opleverde.
Van Mauthausen moest hij daarna naar KZ-
Lager Gusen en vervolgens naar een KZ-Lager
vlakbij zijn woonplaats Ebensee, een soort
dependance van Mauthausen, gevestigd in
onderaardse gangen en grotten. In dit con
centratiekamp heeft hij zich ingezet voor ge
vangenen van vele nationaliteiten. Hij zorgde
bijvoorbeeld voor medicijnen en passend
voedsel, het kamp binnengesmokkeld met
voor reparatie bestemde zaken. Voorts zag hij
kans een verzetsgroep met gelijkgestemde
kameraden op te bouwen, evenals een derge
lijke groep onder de gevangenen.
Toen de geallieerden naderbij kwamen om
het kamp te bevrijden, eiste de kampcom
mandant dat de gevangenen zich in de onder
aardse gangen zouden begeven, waarin
springstoffen heimelijk door de SS'ers waren
verborgen, maar wat door Poltrum was ont
dekt. De bedoeling was de gevangenen door
het opblazen van de onderaardse gangen om
het leven te brengen voordat de bevrijding
kwam. Maar Poltrum heeft dit met zijn ver
zetsgroep weten te verhinderen, door de
mensen vroegtijdig te adviseren geen gevolg
te geven aan een dergelijke opdracht. De ge
vangenen weigerden het commando dan ook,
zodat vele levens zijn gespaard. Een ware hel
dendaad. De kampcommandant heeft bij de
nadering van de geallieerden zijn biezen ge
pakt en de gevangenen zijn bevrijd. Dat was
op 6 mei 1945. Op dat tijdstip bevonden er
zich ruim 16000 gevangenen in het kamp.
Tot slot
Dit is een korte weergave van een indrukwek
kende gebeurtenis, waarin onze vriend Pol-
Josef Poltrum in burgertenue.
Collectie Roel de Groot
trum een ware heldenrol heeft gespeeld. In
het Widerstandsmuseum te Ebensee wordt
uitgebreid aandacht geschonken aan de dra
matische geschiedenis van dit concentratie
kamp tijdens WO II. Zie ook
www.memorial-ebensee.at. Ook in Neder
land is hieraan uitgebreid aandacht geschon
ken door de Stichting Vriendenkring
Mauthausen van nabestaanden van voorma
lige Nederlandse gevangenen van de kam
pen.
Voor mij blijft de herinnering aan Poltrum
waardevol en er is nog bescheiden contact
met zijn nabestaanden. Poltrum heeft in een
van zijn laatste brieven de wens uitgespro
ken, dat de inwoners van zijn geliefde Leeu
warden, inclusief zijn vrienden van de LBD,
nog eens kennis mogen nemen van zijn op
treden als tegenstander van de nazi's. Mijn
vader, op 92-jarige leeftijd gestorven, heeft
die kans niet gehad. Ik hoop hiermede die
wens te hebben vervuld.
