LeOVdLT^ LA.il
NSB-ers opgebracht door de NBS op de
Nieuwestad, april 1945
tot het moment van behandeling bij het Bij
zonder Gerechtshof of het Tribunaal. Ook
deze taken van de POD werden reeds in okto
ber 1945 overgenomen door de procureurs
fiscaal.
Bij de arrestaties, waarover in augustus
1945 minister-president Schermerhorn zijn
verontrusting al uitsprak, liep er nogal wat
fout, stelt Ype Schaaf in Laarzen op de Lange
Pijp: 'NSB'ers en SS'ers werden met hun vrou
wen opgepakt. Heel kleine kinderen konden
wel mee in het kamp, maar grotere moesten
zich maar redden. Omdat vaak familieleden
die kinderen niet wilden, moesten particu
liere organisaties en kerken plus het Militair
Gezag daar voorzieningen voor treffen. Zo
was er een tijdlang een tehuis voor NSB-kin-
deren in het Nieuwe Stads Weeshuis'. In het
jaarverslag over 1946 van Pro Juventute, die
het Militair Gezag adviseerde, lezen we dat ze
bemoeienis had bij de plaatsing van 282 NSB-
jongeren uit Leeuwarden.
De huizen en de inboedels van de NSB'ers
werden na arrestatie in beslag genomen.
Soms trokken teruggekeerde onderduikers of
gedeporteerden of verzetsmensen erin, die
ook de meubels kregen. Als vrouwen van
NSB'ers werden vrijgelaten, was het aan hun
om bij het Gemeentelijk bureau voor inbe
slagname van roerende goederen van vijan
den, NSB'ers en andere landverraders, in de
Weerd, te bewijzen wat hun huis en boedel
was geweest. Met andere woorden: vóór dat
de vrouwen veroordeeld waren, werden hun
goederen al geconfisqueerd. Wat de arresta
ties betreft werd nogal willekeurig te werk ge
gaan, zodat de collaborateurs in het
mannenkamp op de vliegbasis op een be
paald moment een lijst met 300 namen,
waaronder veel aannemers, aan de comman
dant gaven met de boodschap: 'wanneer wij
hier moeten zitten, horen zij hier ook'.
Dat er bij de arrestaties, ondanks de oproep
van de leiding van de NBS om zich te beheer
sen, wel eens te hardhandig werd opgetre
den, bewijst de dood van de twintigjarige
dochter Jeltje van NSB'er Wiebe van der Ven
uit de Jacob Binckesstraat, die zodanig ver
wond raakte bij de arrestatie van haar ouders,
dat ze 's avonds in het ziekenhuis overleed.
Het Bijzonder Gerechtshof
Leeuwarden
'Op en om het Zaailand was het gistermorgen
aanmerkelijk drukker dan gewoonlijk bij een
zitting het geval is. Op de stoepen van het Ge
rechtsgebouw stonden gezellig keuvelend,
als gold het een uitverkoop, rijen nieuwsgie
rigen om tot dit eerste proces te worden toe
gelaten. Er is grote belangstelling voor het
feit dat in Friesland de eerste berechting van
de oorlogsmisdadigers begint.' (Leeuwarder
Courant, 19 december 1945)
Dit was het begin van het Bijzonder Gerechts
hof Leeuwarden dat, onder leiding van procu
reur-fiscaal mr. Lasonder, ook kamers had in
Groningen en Assen en ging oordelen over de
zwaardere vergrijpen.
Het Hof kende de volgende samenstelling:
president mr. J. Wedeven, rechtsgeleerde en
een van de twee dappere raadsheren, die
samen met mr. F.H. Viehoff als gevolg van het
'Leeuwarder arrest' in 1943 uit zijn ambt werd
gezet. Vervolgens de raadsheren mrs. Heij-
meijer, Westerling en Van de Schee, advocaat
fiscaal J. Louet Feisser en mr. G.R. Nubé, die
we kennen uit het artikel over deze familie in
Leovardia 26. Tegen een vonnis kon de ver
dachte in beroep gaan bij de Bijzondere Raad
van Cassatie, althans als dit door het Bijzon
der Gerechtshof in het vonnis werd toege
staan.
Op de eerste zitting werd meteen al de op
nieuw ingevoerde doodstraf, die reeds 75 jaar
daarvoor was afgeschaft, geëist tegen land-
wachter De Koe uit Wolvega, die werd bijge
staan door mr. Koopmans. Op 5 november
1946 stond de eerste SD'er uit Leeuwarden te
recht, de vierentwintigjarige Jan Meekhof,
'een bleke schichtige boerenzoon uit Ruinen,
een der ellendigste sadisten, die er in het Old
Burger Weeshuis, de Spaarbank en het Bur-
maniahuis te vinden waren in de duisterste
dagen van de Duitse terreur' (Leeuwarder Cou
rant). Zijn naam riep herinneringen op aan de
executies bij Dokkum, Herbaijum en Wol-
vega, de moord op Johannes Kolff (Jodocus,
een van de groep die de gevangenis overviel)
op 29 januari 1945 in de Dronrijperstraat en
17
Franciscus Lammers (1899-1971), een man die
voor de S.D. van onschatbare waarde is
geweest en die als bijnaam droeg 'de schurk
met intellect'
