Lcovo.'in} LA.il
Zacharias Sleijfer (1911-1953), verrader en helper
van de Sicherheitsdienst
talloze arrestaties en mishandelingen van
ondergrondse strijders. De aard en de gevol
gen van zijn daden waren zo afschuwelijk,
dat het mr. Nubé niet veel moeite kostte om
tegen hem de doodstraf te eisen, later door de
Bijzondere Raad van Cassatie omgezet in le
venslang.
Op 9 september 1947 werd dezelfde straf
geëist tegen de veertigjarige caféhouder van
het Friesch Koffiehuis op de Wirdumerdijk,
Lucas Bunt, die in de bezettingstijd een van
de meest beruchte agent-provocateurs van
Friesland was. Er was een golf van opluchting
door de provincie gegaan toen de kranten
meldden dat Bunt was gegrepen. De grote zit
tingszaal was tot in alle hoeken bezet. Lang
voor de aanvang stonden al honderden wach
tenden voor het gebouw. Mr. Nubé kwam tot
de conclusie dat Bunt schuldig was aan zeer
zware misdrijven, moord en mishandeling,
arrestatie van Joden en onderduikers en het
vrijwillig in vijandelijke krijgsdienst treden.
Nubé: 'Er is voor deze zware misdrijven een
nieuwe straf in onze rechtspraak ingevoerd
en ik zie mij in dit geval genoodzaakt deze
straf van u te vragen, namelijk de doodstraf.'
Uit het verweer van Bunt: 'Toen mijn broer in
1940 sneuvelde en de regering het land ver
liet, viel ik ten prooi aan de Duitse propa
ganda.' Zijn straf werd door het Bijzonder Hof
van Cassatie teruggebracht tot levenslang. Hij
werd opgesloten in de Leeuwarder strafge
vangenis, waar hij heeft gestudeerd. Na zijn
vervroegde vrijlating in 1959 kreeg hij een
goede baan in Heerenveen, waar hij in 1981 is
overleden.
Franciscus Lammers was in onze stad Poli-
zeiangestellter bij de SD en in deze functie ar
resteerde en mishandelde hij talrijke Friezen.
Hij werd Lange Jan genoemd, de 'ziel van de
SD en de schurk met het intellect' (hij was
voor de Duitsers tolk/vertaler). Door zijn toe
doen kwamen er negentien mensen om het
leven, reden om de doodstraf te eisen, een
straf die eind februari 1950 door de Bijzon
dere Raad van Cassatie werd bevestigd. Hij
kreeg bij Koninklijk Besluit van 2 november
1950 gratie; het werd een levenslange gevan
genisstraf. Beweerd wordt, dat die aanvraag
om gratieverlening niet door Lammers werd
ingediend, hij achtte zichzelf onschuldig,
maar door zijn familie. In 1962 werd de straf
omgezet in een tijdelijke straf van zeven
entwintig jaar met aftrek van de tijd in bewa
ring doorgebracht, waardoor hij medio 1963
vervroegd in vrijheid werd gesteld met als
voorwaarde dat hij nooit meer in Noord-Ne
derland mocht komen. De gratieverlening
werd met misprijzen door Marcus Bakker
(CPN) in de Tweede Kamer aan de orde ge
steld.
Het waren niet alleen Nederlanders die te
recht stonden; zo werd op 21 december 1948
acht jaar gevangenisstraf geëist tegen Carl
Himstedt, de schrik van Dokkum, omdat hij
zich systematisch aan terreur schuldig had
gemaakt. Zijn straf werd later gewijzigd in vijf
jaar.
Op 21 januari 1949 eiste het Bijzonder Ge
rechtshof de doodstraf tegen de vijfenveertig
jarige SS'er Hauptsturmführer Wilhelm Al-
brecht, de man wiens naam in Friesland een
begrip werd van alle vernedering en ellende,
die de mensen in het laatste half jaar van de
bezetting hadden te verduren. Uit het requi
sitoir: 'Hij heeft zich schuldig gemaakt aan
het stelselmatig bedrijven van een mateloze
terreur. Hij heeft zonder enige vorm van pro
ces een groot aantal Nederlanders uit de weg
geruimd. Weerloze gevangenen heeft hij op
middeleeuwse en de meest gruwelijke wijze
mishandeld. Het moet in de Spaarbank en het
Burmaniahuis een complete hel zijn ge
weest.' Hij werd als laatste oorlogsmisdadiger
in 1952 op de Waalsdorpervlakte geëxecu
teerd. Ype Schaaf weet in zijn boek nog een
aardige anekdote te vermelden: 'Albrecht
kreeg in de gevangenis op een bepaald mo
ment hevige kiespijn. Dokter Bearda Bakker
kon het niet laten om de volkomen verrotte
kies zonder verdoving te trekken. De harde
SD'er van het Burmaniahuis huilde.'
Bij wie het niet tot een veroordeling kwam,
was Joseph Schreieder, die een grote rol
speelde bij het Englandspiel als Kriminaldi-
rektor in Den Haag en zich later concen
treerde op het oprollen van verzetsgroeperin
gen. Hij werd overgeplaatst naar Zwolle en
werkte de laatste maanden in Groningen.
Schreieder werd er door het Leeuwarder ver
zet van verdacht dat hij opdracht had gegeven
tot het fusilleren van de verzetsstrijders bij
Dronrijp. Hij werd berecht door het Bijzonder
Gerechtshof, maar in juli 1948 buiten vervol
ging gesteld en in 1949 vrijgelaten. Hoe
dwaas kan het lot soms zijn: in de jaren vijftig
werkte hij bij Radio Free Europe, samen met
zijn vroegere tegenstander 'soldaat van
Oranje' Erik Hazelhoff Roelfzema.
Het Bijzonder Gerechtshof werd per 1 juli
1949 opgeheven. Nog niet alle zaken waren
berecht, maar die werden overgenomen door
een kamer van de Rechtbank, waarbij ook de
afronding van de zaken Meekhof, Lammers
en Sleijffer. Aan een veroordeling van de
SD'er en Jodenvervolger Sleijffer, ontkomen
aan een aanslag door het verzet eind 1944, is
men niet toegekomen, omdat hij na vijf jaar
voorarrest in Den Haag om onduidelijke
reden van rechtsvervolging werd ontslagen
en werd opgenomen in Groot Lankum te Fra-
neker, waar hij in 1953 overleed.
Bij het Bijzonder Gerechtshof Leeuwarden
