LeOVdLT^ LA.il
werden ruim 550 zaken behandeld. Uiteinde
lijk werd daarbij de doodstraf vijf keer opge
legd, waarvan slechts één werd uitgevoerd,
die van Albrecht. In 2015 promoveert Michiel
Severein, oud-rechter in Leeuwarden op een
onderzoek naar de vraag of de rechters van
het Hof onder moeilijke omstandigheden
goede kwaliteit hebben geleverd: waren het
eerlijke processen, werden de sancties be
hoorlijk gemotiveerd en heeft het een bij
drage geleverd aan het wegnemen van de
onrust in de Friese samenleving? Zijn conclu
sie: 'Het Bijzonder Gerechtshof in Leeuwar
den heeft keihard gewerkt en goed
gefunctioneerd.'
Tribunaal Leeuwarden
De zittingen van het Tribunaal stonden onder
leiding van een jurist, aangevuld met twee
burgers, een combinatie die niet zo gelukkig
uitpakte: er was weinig animo onder de bur
gers om zitting te nemen en de invloed van
leken op het vonnis leidde achteraf tot grote
kritiek. Tribunaal Leeuwarden stond onder
voorzitterschap van mr. K. Bijlsma, de latere
kaatsvoorzitter van de Franeker P.C en van
mr. C. Dijkstra, kantonrechter te Leeuwarden.
De leken waren H. Bearda Bakker (arts),
G. Bos (drukker), D. Bosman (accountant),
S. Camping (hoofd der school in Huizum),
J. Dijkstra (onderwijzer), H. Kingma (direc
teur van de timmerfabriek), J.M. Praamsma
(meubelfabrikant), S. Rienks (procuratiehou
der), A. Runia (bestuurder vakbond CNV), ir.
J. Vegter (architect), J. Venema (werkzaam bij
een zuivelexportbedrijf), G.L. Walther (inge
nieur provinciale waterstaat), D. Witteveen
(architect), J. Ytsma (zonder beroep) en
M. van der Kam (manufacturier). Overige
leden kwamen uit de regio. Bearda Bakker
en Van der Kam trokken zich al snel terug.
De zittingen werden gehouden in het pro
vinciehuis en de behandelde zaken hadden
betrekking op lidmaatschap van vijandige or
ganisaties, waartoe ook al te vriendschappe
lijke omgang met Duitsers gerekend werd, en
op het behalen van voordelen uit de bezet
ting. De eerste zitting had onder grote belang
stelling plaats op 20 december 1945. Ik zal
niet alle zittingen inhoudelijk weergeven,
maar geef aan de hand van twee zaken op
deze eerste zitting en een van een week later,
een indruk hoe het bij de behandeling toe
ging, met de kanttekening dat ik alleen inwo
ners van Leeuwarden 'opvoer' en ik in deze
'lichte' gevallen heb gekozen voor de bescher
ming van hun privacy of dat van de nabe
staanden.
'Als eerste verdachten moeten verschijnen
Sijke en Klaaske L., tweelingen, die als twee
druppels water op elkaar gelijken en een vrij
kinderlijken indruk maken. Zij waren beiden
op zestienjarige leeftijd gastlid geworden van
Het proces voor het Bijzonder Gerechtshof te
Leeuwarden tegen Joseph Schreieder, die als
SS-Sturmbannfuhrer en Kriminaldirektor op
dracht zou hebben gegeven tot de represaille-
moorden in Dronrijp, 12-04-1945
de Bund Deutscher Madel, droegen een uni
form en woonden bijeenkomsten van de
Bund bij. Veel politieke overtuiging is er bij
de meisjes niet aanwezig: zij deden er spelle
tjes en gymnastiek. De verdediger, mr. B. van
der Veen, belicht de minder gunstige familie
omstandigheden van S. en K. en vraagt daar
aan de nodige aandacht te besteden. Bij de
uitspraak is rekening gehouden met het feit
dat de meisjes al een half jaar geïnterneerd
zijn geweest, zodat geen verdere vrijheids
straf wordt opgelegd, alleen ontzegging van
het actieve en passieve kiesrecht voor tien
jaar. Verder zal den procureur-fiscaal het ver
zoek worden gedaan om de meisjes ver
plichte tewerkstelling op te leggen tot het
tijdstip van hun meerderjarigheid.' Omdat zij
zich hieraan niet hielden werden ze op 2 april
1946 alsnog veroordeeld tot twee maanden
internering.
'De tweede zaak is van ernstiger karakter en
betreft Jacob J., lid van de NSB, later zelfs lid
van de WA. In die hoedanigheid droeg hij een
uniform en nam deel aan de oefeningen van
deze instelling. Ir. S. v.d. Burg, adj.-dir. van de
Coöp. Condensfabriek, waar verdachte heeft
gewerkt, wordt als getuige gehoord en geeft
een gunstig rapport over J. Hij verklaart zich
bereid hem weer in dienst van de fabriek te
nemen. Na in de raadkamer te zijn geweest,
spreekt mr. V.d. Herberg het vonnis uit: ander
half jaar internering, waarbij rekening wordt
gehouden met de tijd die verdachte reeds in
detentie heeft doorgebracht en ontzegging
van het actief en passief kiesrecht voor den
tijd van tien jaar.' (Leeuwarder Courant)
Wie de verslagen van het Tribunaal in de
Leeuwarder Courant leest, ontdekt dat er in de
loop der tijd een verschuiving is van aanvan
kelijk uitgebreid met hier en daar leedver
maak, naar een meer zakelijke opsomming
van de vonnissen. Dat leedvermaak blijkt ook
uit het verslag van 26 december 1945: 'Voor
het Tribunaal Leeuwarden werd gisteren de
parade der 'onnozelen' voortgezet. Op 11 mei
1940 wist Sake de V. uit Leeuwarden eerst niet
goed of het nu Duitsers of Engelsen waren die
voor zijn deur langs reden en hij is toen zeer
welwillend tegenover de soldaatjes geweest.
