LeOVdLT^ LA.il
Familie Martens, de boer en zijn Groningse
vrouw (links) met hun zoon en dochter
Collectie Ten Have
andere, misschien nog wel belangrijkere 'la
ding'. Dan nam hij kinderen mee naar Fries
land om hier onder te duiken en reed
daarmee door de SS-linie op de Afsluitdijk.
Oké, hij reed in opdracht van de Duitsers en
had de benodigde papieren. Maar één kick of
wat dan ook van de kinderen en er had een
standrechtelijke executie plaatsgevonden. In
de winter van 1944-45 was, met het oprukken
van de geallieerden, de spanning inmiddels
flink opgelopen en voelbaar. Dus er waren ex
treem korte lontjes.
In de herfst 1944 kwam de oproep voor de
'Arbeitseinsatz'. Wiert heeft een uitgebreide
correspondentie gevoerd om hier aan te ont
komen. Uiteindelijk lukte dat, maar pas op 27
maart 1945. Tot dan is hij waarschijnlijk be
schermd geweest door het feit dat hij papie
ren op zak had, dat rond de 'Einsatz' een
eventuele vrijstelling nog in behandeling
was.
Bij de overval op de Blokhuispoort heeft hij
ook een rol gespeeld voor of in de knokploeg.
Hij heeft wapens geleverd. Hij heeft me ver
teld hoe hij na spertijd op kousenvoeten door
Leeuwarden liep met wapens in zijn broeks
pijpen. Het is ook heel logisch dat hij bij de
overval op de Blokhuispoort betrokken was.
Tot 1943 was zijn vader daar werkmeester.
Dus hij moet informatie hebben gehad hoe
het een en ander daarbinnen verliep en inge
richt was.
Dit feit wordt nog eens bevestigd door een
ander dramatisch verhaal. Vlak voor de be
vrijding zijn elf KP-leden opgepakt en op 11
april bij Dronrijp geëxecuteerd.
De onderduik
Op basis van de boodschap uit Londen 'de fles
is half vol' (of was het leeg, er zijn twee ver
klaringen mogelijk) waren de logistieke lij
nen gesaboteerd en stond de brug daar open.
Wiert was in Leeuwarden in de stad, toen hij
de waarschuwing kreeg: Ten Have, wegwe
zen, de Duitsers posten bij je huis. Zijn naam
was genoemd als lid van het verzet. Hij heeft
me verteld, dat hij toen toch nog richting
Swammerdamstraat gegaan is. Vanaf een
straathoek heeft hij gezien, dat de Duitsers
inderdaad postten bij de woning en is toen
weggegaan.
Waarheen heb ik lang niet geweten. Een
paar jaar geleden kwam ik daar door een sa
menloop van omstandigheden achter. Hij is
ondergedoken geweest bij een bevriende boer
in Westervelde.
Zijn broer werd ook opgeroepen voor de
Arbeitseinsatz, maar had geen vrijstelling.
Via Port Natal in Assen heeft hij gelukkig
weten te ontsnappen. Hij is naar dezelfde
mensen in Westervelde gevlucht. De toenma
lige boerin kwam uit Groningen en had een
hele grote familie en daar kwamen regelma
tig nieuwe knechten vandaan. Onderduikers
dus en die hielpen op het land en molken de
koeien.
Niets aan de hand zou je denken. Maar
niets is minder waar. Bij de overdracht van
het boerenbedrijf in de vorige generatie
waren er twee zonen, dus het land werd ver
deeld. Op een steenworp afstand van de oor-
Der Beauflragte des e i cJtmKommiss Leeuwarden,
für die Pioi2in7 friesland. den 27.3. 1945
Der Wiertten Have
geboren am 4 *3 .*.1.9.20m Hoom
vjohnhafl in „Iie.eUW.aXClSS.Familienstand
Hennkarle NtxL 14/012ÓS7., utird auf meine Anordnung vom Arbeits-
einsatz für Erdarbeiten in den Niederlanden (O, T.) freigeslellt.
Dieser Ausujeis Sst bis zum gtlltig.
Jij] TP
De uiteindelijke vrijstelling van de 'Arbeitseinsatz', 27 maart 1945
Collectie Ten Have
