OPROEP
De berechting van 'foute' stadgenoten
wraakgevoel in goede banen? (deel 2)
Paul Bron
11
In deel 1 zijn verschillende fasen in het pro
ces van arrestatie, verhoor, berechting en
bestraffing door het Bjzonder Gerechtshof
en het Tribunaal Leeuwarden beschreven.
In veel gevallen eindigde dit proces met
korte of langdurige internering, waarvoor
in Leeuwarden een aantal kampen werd
ingericht.
Het monopolie van bestraffing lag bij
de overheden, want het was niet de be
doeling dat de bevolking zelf schoon schip
zou maken in de vorm van een volksge
richt. In september 1943 sprak koningin
Wilhelmina de geruststellende woorden
tot haar volk: '...de verwijdering van alle on
gewenste elementen, die dadelijk afge
zonderd moeten worden, opdat tot snelle
doch rechtvaardige berechting der misda
digers kan worden overgegaan'. Dit werd
een taak voor het Militair Gezag, een tijde
lijke militaire overheid, ondergeschikt aan
de Minister van Oorlog.
Improviseren voor de eerste opvang
voorzieningen
Op 15 oktober 1945 waren er in Leeuwarden
en omgeving al 2850 verdachten gearresteerd.
Voor een dergelijk groot aantal arrestanten
werd naarstig gezocht naar onderdak, in
dachtig de opdracht van minister Jaap Burger:
'Voor allen, die op welke wijze dan ook, ons
volk ontrouw zijn geworden in de tijd van
neergang en verdrukking, zal op de dag van
de bevrijding geen plaats zijn. Voorzien moet
intussen worden, in afwachting van defini
tieve beslissingen, dat zij aan wier nationale
houding gegronde twijfel bestaat, onmiddel
lijk uit de samenleving verwijderd kunnen
worden'.
De regering in Londen had richtlijnen
opgesteld voor het inrichten van interne
ringskampen. Er zouden twee soorten kam
pen komen met een verschillend regiem:
verblijfkampen voor de 'lichtere' gevallen,
voor mensen die waarschijnlijk niet schuldig
waren aan collaboratie, en bewaringskampen
voor de 'zwaardere' gevallen, waarvan vast
stond dat er collaboratie in het spel was ge
weest. Verder werd bepaald, dat er mannen-
en vrouwenkampen moesten zijn. Het was
van te voren al duidelijk, dat het in de prak
tijk onmogelijk was om potentiële kampen al
direct na de bevrijding gereed te hebben,
zodat de Leeuwarder autoriteiten eerst zelf
maar moesten uitkijken naar een oplossing
en die kwam er. De Blokhuispoort voor het
onderbrengen van de landverraderlijke en
meest gevaarlijke elementen was al snel vol,
omdat daar ook gewone gevangenen zaten.
Hier bestond minder ontsnappingsgevaar en
konden de verdachten geïsoleerd worden
opgesloten. Er zaten mannen als Bunt, Al-
brecht en Lammers (zie deel 1). Voor de poli
tieke delinquenten werd het politiebureau
gebruikt, evenals enkele gebouwen aan de
Arendstuin. De huishoudschool tussen het
Jacobijnerkerkhof en de Speelmansstraat was
de eerste opvang voor vrouwen met jonge
kinderen van gearresteerde NSB'ers en het
noodhospitaal in de BLO-school (thans HCL)
aan het Tournooiveld was nodig voor de op
vang voor Leeuwarder soldatenhoeren met
geslachtsziekten.
Voor opsluiting op langere termijn kwam
men terecht bij het vliegveld, waar een man
nenkamp en een vrouwenkamp werden gere
aliseerd. Door gebrek aan professioneel
personeel ging de NBS in de eerste weken na
de bevrijding in de kampen aan de slag, maar
uiteindelijk moest het personeel deels uit de
politie komen; in ieder geval moest het be
wakingspersoneel militair geschoold zijn. De
aalmoezenier, ds. PJ. van der Veen, soms
geholpen door de dominees Wagenaar, Ha-
gens, Diepersloot, Hellemans, Bruins en Bos,
moest de geïnterneerden religieuze zorg
bieden en de kampartsen I. Goslinski en
C.W.A. Wiemer de medische zorg; Bearda
Bakker nam wel eens waar, maar was bij de
geïnterneerden niet geliefd.
Bronnen
Aanvankelijk wisten we van het dagelijks
leven in de interneringskampen relatief
weinig. Toch zijn er, naast algemene publi
caties, over de Leeuwarder kampen twee dag
boeken en enkele artikelen in de Leeuwarder
Courant te raadplegen. De twee dagboeken
N.B.S. Leeuwarden
De Districts-Commandant der N.B-S., District X
beveelt
alle leden en vroegere leden der N.S.B. en
eenige aanverwante organisatie (alsmede
begunstigers en sympathiseerende leden);
alle Rijksduitschers, uitgezonderd hen, die
reeds in het bezit van een vrijstelling zijn;
allen, die zich vrijwillig bij een Duitsche
militaire organisatie hebben aangesloten en
alle leden van de Landwacht,
zich onverwijld te melden aan School 7,
Arendstuin te Leeuwarden, waartoe dagelijks
vanaf 's morgens 10 uur gelegenheid bestaai
LEEUWARDEN, 23 April 1945
Do District! Ccmmorvdent District X
0/1 Hot Hoofd .on Sectio 6,
Oproep aan NSB'ers zich te melden
