i
V'
SODOMIE,
L C 0 WtrU Èa. sL
ULRlCtrS HUB ER rM$2 US J.c
Xwx l' (•*,.-frm1. *■>'."■■■■- - -
CjjmrImMrrii{nWce. ^rtf^ïmnui £aS*MHi /-f. *-■■■ d _gg^r r'--r4-"h.
»n
De beroemde, aan de Franeker Universiteit ver
bonden zeventiende-eeuwse rechtsgeleerde
Ulricus Huber (1636-1694)
Titelpagina van Ds. Henricus Carolinus van Byler
(1695-1756), 'Helsche Boosheit of Grouwelijke
Zonde van Sodomie', 1731
Collectie RHC Groninger Archieven
Uiteindelijk werd Zacharias Wilsma na zijn
berechting veroordeeld tot levenslange op
sluiting in het stadswerkhuis te Utrecht.
Daarmee kwam hij er nog genadig van af,
want van de 145 vonnissen van het Hof van
Holland in de periode 1730-1733 tegen sodo-
mieten werd 82 maal de doodstraf uitgespro
ken. Daarbij werd dan ook nog gekozen voor
de wurgpaal. Wurgen was niet alleen minder
waardig, het had ook de naam een vrouwen-
straf te zijn.
Processen in Faan en vervolging in
negentiende eeuw
Absoluut dieptepunt in de berechting van ho
moseksuelen en één van de zwartste bladzij
den uit de geschiedenis van de Nederlandse
rechtspraak, zijn de processen in Faan, nabij
Zuidhorn, in 1731 onder regie van rechter Ru
dolph de Mepsche. In de jaren '20 van de 18e
eeuw was er in Oosterdeel-Langewold een
toernooiveld geweest voor de elkaar becon
currerende heren De Mepsche, Clant van
Hanckema, Bennema en Unico de Hertoghe.
Hoewel zij elkaar op het stuk van stemmen-
koperij niets te verwijten hadden, slaagden
Clant, de Hertoghe en Bennema erin om van
1724 tot 1730 De Mepsche van alle ambten,
behalve de grietenij, uit te sluiten. De Mep-
sche nam wraak. In één proces werden onder
dubieuze omstandigheden twee-en-twintig
jongens en mannen gewurgd. Het jongste
slachtoffer was veertien jaar. Twee dertienja
rige veroordeelden waren te jong voor de
doodstraf, maar zij werden wel aan een paal
gebonden en gedwongen de terechtstelling
van de anderen te volgen. Ook in Leeuwarden
ging justitie op onderzoek uit. Het Hof ont
dekte een 'huisje van houdt-aan' ofwel een
plaats van ontmoeting en vertier, elders ook
wel 'lolhuis' genoemd. Een achttal 'nigten'
werd opgepakt en streng verhoord. Twee
gaven op de pijnbank toe, dat het tot penetra
tie was gekomen en kregen de doodstraf. De
anderen werden vrijgesproken.
Tussen 1734 en 1809 kwam het Hof van
Friesland nog vijftien maal tot een uitspraak
inzake sodomie. De straffen waren aanzien
lijk milder dan de geruchtmakende zaak van
Faan, vlak over de grens: meestal tuchthuis,
verbanning, lijfstraf of ontslag. Hieruit blijkt
duidelijk, dat er geen sprake is dat justitie in
Friesland gebrand was op het ontdekken van
sodomiemisdrijven. We kunnen rustig zeg
gen dat homoseksuelen eigenlijk ongemoeid
werden gelaten. Een steeds weer terugkerend
en opvallend verschijnsel is, dat mannen in
die samenleving nog weinig behoefte aan pri
vacy hadden en in alle eer en deugd bedste
den deelden waardoor de aantoonbaarheid
van sodomie lastig was.
De laatst bekende executie in Nederland
voor sodomie vond in 1803 in Schiedam
plaats. In 1811 werd de sodomiewet afge
schaft. Toen kreeg Nederland de Code Pénal
van Napoleon, inclusief de strafvrijheid voor
sodomie als zodanig. De wet kende voortaan
slechts twee zedenmisdrijven: het bestraffen
van de bevordering van ontucht met minder
jarigen (jonger dan 21 jaar) en de openbare
schennis van de eerbaarheid. In 1886 kwam er
een nieuwe strafwet, die de leeftijd voor ver
boden seksueel contact verlaagde naar 16
jaar. In het begin van de 20e eeuw werd dit
weer aangescherpt door de invoering van het
beruchte artikel 248bis, dat bepaalt dat het
plegen van ontucht met minderjarigen van
hetzelfde geslacht verboden is. Deze anti-
homowet bleef tot 1971 bestaan.
Homoleven in Leeuwarden tot 1955
Voor de Tweede Wereldoorlog waren er in
Leeuwarden drie waterplaatsen waar mannen
elkaar opzochten voor het leggen van homo
seksuele contacten. Op beperkte schaal ge
beurde dit in de waterplaats aan de westzijde
voor het station, die in 1939 werd afgebroken
voor de bouw van een VVV-kantoor. De grote
metalen, carrouselvormige waterplaats bij de
Waag werd in de loop van de jaren vijftig zo
populair dat deze op verzoek van de politie
eveneens werd afgebroken. Het belangrijkste
trefpunt was echter het urinoir Achter de
Beurs, vastgebouwd aan een houten fietsen
stalling. Door homoseksuelen onderling
werd dit urinoir vanwege de steeds in- en
uitgaande bezoekers wel aangeduid als 'de
bijenkorf'.
IELSC H-E;BOOSHEIT
in hur AFSCH *f.l 1 ca wel
verdiende S<j 'Di.ItfSflö:
en MEhJROTfM.WtE ScbtHWi' tot een
irfPIEffEh voor het
rDlOE, en TOEKOMEND^ ut-
f iü.\G TE opent Ijlt ten toon jjctldt
soos
I
Tc G R O N I N GEN
/ACOBU5 S1PKËS Drukke? cn Bodrrai
koper iad« Here ftrut1731.
