SK*5-'ÜÜ dtotóa* iSgBOHü S& £!KÏSCK LeoVdlr^ LA.il >L'__ ItNQfc Bronzen plaquette ter nagedachtenis van in de oorlog omgekomen werknemers van Benninga's Margarinefabrieken in Leeuwarden. Na de slui ting van de fabriek is de gedenkplaat overge bracht naar het Verzetsmuseum Friesland in Leeuwarden weer verder. Onze zaak is gelukkig intact gebleven en denkend datgene dat ons wel bespaard is gebleven, richten wij ons oog naar boven.' De wederopbouw Hansje de Vries Robles herinnert zich die jaren nog goed. Hoe ze samen met haar broertje Jaap met de enorme tankwagen van de fabriek naar haar familie in Amsterdam Zuid werden gebracht. 'Onderweg stopte de Friese chauffeur plotseling bij een weiland, sprong uit de auto en keerde terug met een paar kievitseieren in zijn hand.' Bij de Kinderpostzegelactie haalde zij dankzij haar contacten op de fabriek de hoog ste opbrengst van de hele klas. Kreeg ze een nieuwe fiets, dan werden in de werkplaats een paar klossen op de trappers gezet, zodat ze daar met haar korte beentjes tenminste bij kon. Een succesvol in de oorlog ontwikkeld nieuw product was Bebogeen, een caramel- pasta voor op de boterham. De eerste vier letters uit de naam kwamen van Benninga's Boter. Bijna iedereen at het in de jaren vijftig, en ook nog lang daarna. De fabriek stond die jaren in het teken van groeiende concurrentie en de noodzaak zo goedkoop mogelijk te produceren. Soms tot ergernis van het Benninga-personeel dat zich in mei 1949 per brief tegen het door de direc tie gewenste Bedaux-systeem keerde. 'De onder het personeel heersende geest is van dien aard, dat gerust gezegd kan worden dat de goede harmonie van vroeger totaal ver dwenen is', schreven de personeelsleden van Benninga over een ander bedrijf waar 'Be- daux' al was ingevoerd. 'Wij zijn dan ook van mening dat het alleen economen en hun Di recties zijn die van zo'n stelsel beter worden.' De jaarlijkse personeelsfeesten com penseerden de onvermijdelijke verzakelijking van de fabriek. Steevast voerden werknemers in een Leeuwarder etablissement een klucht op. In de pauze sprak Izaak Benninga over het wel en wee van de fabriek. Na afloop een 'gezellig bal'. Joods was het bedrijf allang niet meer. Hansje de Vries Robles: 'De opzichter die toezag op rituele productie, was in de oor log vermoord.' Alle rituele ruimtes in de fa briek werden opgeheven. Wel bleven directie en aandeelhouders unaniem Joods, tot 1953, het jaar dat Izaak Benninga naar Amerika emigreerde. Zijn plotselinge vertrek zou te maken hebben met de nieuwe samenwerking met oliefabriek Duyvis uit Koog aan de Zaan. 'Hij is zijn zoon Benno achterna gegaan, die na de oorlog in de Verenigde Staten stage liep en daar vervolgens is gebleven.' De rest van de geschiedenis lijkt op het eerste gezicht tamelijk kort. Het samen werken met Duyvis kwam nooit succesvol van de grond en werd in 1969 gestaakt. Geïn spireerd door de stijgende welvaart eiste Benninga's personeel 'soms drie loonsver hogingen per jaar', klaagde de directie in 1972 in een brief aan Benno Benninga in Amerika. Zelfs met de uitbreiding van het assortiment naar roomhoorns en andere 'gebakhalffa brikaten' viel die kostenstijging voor de fabriek niet op te vangen. In datzelfde jaar 1972 werd Benninga overgenomen door Smilde in Heerenveen, 'een grote broer met veel interesse en nieuwe mogelijkheden voor ons bedrijf', schreef Ben- ninga's ondernemingsraad optimistisch. Dat is Smilde inderdaad gebleken, maar niet zon der dat de Leeuwarder fabriek moest worden afgestoten en vervolgens in 1979 werd ge sloopt. Een van de laatste foto's van de 10-tons tanktrai ler, mei 1974 Een treurig eind? Niet helemaal. Kijk op de website van het tegenwoordige Royal Smilde Foods. 'Bebo' staat daar te lezen, 'is in de loop der jaren uitgegroeid tot een internationaal foodservicemerk, met een sterke positie bin nen de instellingenmarkt.' In gevangenissen en bejaardenhuizen, in de luchtvaart en het leger - overal wordt nog Bebo-margarine, halvarine en spread gebruikt. De naam die voortspruit uit Benninga's Boter. En in maart 2014, toen Mieke Benninga 90 jaar werd, is de familie met een bus vanuit Amstelveen nog één keer teruggekeerd naar Leeuwarden. Om stil te staan bij de locaties uit haar jeugd. De eerste Leeuwarder vesti ging aan de Tuinen (nu een gamestore), het grote fabrieksterrein aan de Harlinger Trek vaart (overgenomen door de Postgiro, de la tere ING), de voormalige woonhuizen, de synagoge aan de Sacramentsstraat, en die ene andere fabriekssteen die net als de koe en het kalfje bewaard is gebleven: de plaquette met de namen van de in de oorlog vermoorde werknemers, nu onderdeel van de collectie van het Fries Verzetsmuseum. De enige tast bare historie van de ooit vermaarde BFM.

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2016 | | pagina 11