Harmoniekwartier:
vier eeuwen ambacht en armoe
Lcovo.'in} LA.il
Erwin Boers en Dorus van Hooff
Het Leeuwarder Harmonie- of Haniakwar-
tier heeft de afgelopen jaren een indruk
wekkende metamorfose ondergaan. Waar
eerst pakhuisjes en ruïnes het straatbeeld
bepaalden, staat sinds kort een nagelnieuw
popcentrum. Opgeruimd staat netjes, vin
den sommige Leeuwarders, maar hiermee
is ook een interessant historisch hoekje van
de stad verloren gegaan. Ooit was de bin
nenstad vergeven van zulke achterbuurten,
die doorgaans bestonden uit een wirwar
van nauwe, dichtbevolkte steegjes. In de
laatste jaren voor de sloop vervulde het
Harmoniekwartier een bijzondere functie:
het bood beschutting aan zwervers en
graffiti-artiesten. De rauwe charmes van de
steegjes zijn met de afbraak grotendeels
verloren gegaan, hoewel graffitispuiters
het gebied nog lang niet uit het oog verlo
ren zijn.
Waar nu het stegengebied ach
ter de Nieuwestad ligt,
stroomde tot ver in de Mid
deleeuwen nog de Middel
zee: een lange zee-uitloper van Sneek tot aan
Het Bildt. Leeuwarden kwam tot stand op de
terpen van het Oldehoofsterkerkhof en rond
de Eewal, waarna het zich geleidelijk uit
breidde naar het zuiden, richting de huidige
Nieuwestad. Pas in de 14e en 15e eeuw is het
gebied tussen de Nieuwestad en het Ruiters-
kwartier stap voor stap bij de stad getrokken,
nadat de Middelzee was dichtgeslibd en afge-
dijkt. Leeuwarden oefende destijds veel aan
trekkingskracht uit op adellijke families, die
graag een stadswoning bouwden binnen de
veilige stad. Student Marten Meijer schreef in
1980 een uitvoerige scriptie over de Leeuwar-
der stadsstinzen. Hij vertelt hoe politicus en
admiraal Duco van Martena in 1552 een L-vor-
mig huis aan de zuidzijde van de Nieuwestad
bouwde. Dit was iets ten oosten van de hui
dige Haniasteeg. Op oude tekeningen, bij
voorbeeld op de kaart van Johannes Sems uit
1603, is te zien dat het aan de Nieuwestads-
zijde om een vrij smal, maar diep pand gaat,
waarop haaks een vleugel aansluit, die door-
loopt in westelijke richting. In de binnen-
hoek van beide gebouwen staat een traptoren
met hierop een ui-vormig dak. De hoek van
de huidige Haniasteeg en de Nieuwestad was
niet bebouwd: hier lag namelijk een voor
pleintje van het adellijke huis. Of er ook
daarvoor al bebouwing op deze plek heeft
gestaan, is onduidelijk.
Het grote huis is op een gegeven moment
Uitsnede van de stadsplattegrond van Johannes Sems uit 1603 van het gebied rond het Schavernek
