LeoVdlr^ LA.il
Preekstoelkuip in de Sint Bonifatiuskerk
Foto Albert Reinstra
Mundi afgebeeld met een wereldbol in zijn
rechterhand en de linkerhand zegenend
opgeheven. De afteeldingen in ovalen met
knorlijsten rusten, geheel in de stijl van
Oenema, op piëdestals en zijn omgeven met
siervazen en bladornamenten.
In 1926 raakte een rijk gebeeldhouwde
preekstoel uit de oude roomskatholieke Sint
Wirokerk van Easterwierrum in de handel. In
1932 was hij te koop bij de antiquair J. de Vries
Gzn. aan de Herengracht te Amsterdam. Er
bleven foto's van bewaard.™ De preekstoel
bleek in 1800 voor /70-0-0 te zijn aangekocht
uit de in 1794 opgeheven statiekerk van de
Franciscanen aan de Breedstraat/Sacraments-
straat te Leeuwarden.XIV Tot deze statie be
hoorde Jaan Oenema. Het snijwerk verraadt
zijn hand.
Ook de ornamenten aan deze preekstoel
zijn karakteristiek voor Oenema's werk. De
verbinding tussen het kleine klankbord met
lambrequins en de kuip bestaat uit een rug-
geschot, waarop de Salvator Mundi is weerge-
geven. Bazuinengelen flankeren het schot. De
kariatiden op de hoeken van de kuip zijn alle
gorieën op Geloof, Hoop en Liefde. Daaronder
zijn de engel, de leeuw, de os en de adelaar
aangebracht als symbolen van de vier evan
gelisten.
De beelden in poortvormige nissen op de
kuippanelen, wekken de indruk jonger (van
1800?) te zijn. Mogelijk werden ze vervaar
digd door de roomskatholieke Leeuwarder
beeldhouwer Eduard Bruinsma (1768-1843).
Het zijn uitbeeldingen van Mozes, de Gerech
tigheid en van de Goede Herder (twee maal).
Hier moet terzijde de opmerking worden
gemaakt dat er in de protestantse kerk van
Steenwijkerwold een verwante preekstoel
aanwezig is. Opzet en decoraties maken aan
nemelijk dat het ook een werkstuk van Jaan
Oenema is. Er moet rekening mee worden ge
houden dat deze preekstoel is aangekocht uit
een roomskatholieke kerk en voor gebruik in
een protestantse kerk is aangepast. Opvallend
is het opnieuw voorkomen van de Salvator
Mundi (gewijzigd) op het ruggenschot en de
flankerende bazuinengelen. De armen van de
kariatiden op de hoeken van de kuip zijn ge
wijzigd. De kuippanelen zijn leeg op het
voorpaneel na. Daar is een allegorie op Afrika
weergegeven, maar met een toegevoegd
kerkje als attribuutXV. De kuip rust op een
engelenfiguur.
Besluit
Jaan Oenema is in de eerste helft van de acht
tiende eeuw in Leeuwarden een belangrijke
ambachtskunstenaar geweest. Het archi
valisch aantoonbaar werk van hem en het
toegeschreven werk getuigen daarvan. Zijn
meesterwerk is de decoratie van de orgelkas
in de Leeuwarder Waalse Kerk. Jaan Oenema
werkte in de Daniël Marotstijl, die dankzij het
Friese stadhouderlijk hof bloeide. Nader on
derzoek zal nog meer van zijn werk aan het
licht kunnen brengen in Leeuwarder inte
rieurs en, vooral wat grafzerken betreft, in
Friese kerken.
Noten
I Hoeve, Sytse ten, Friese preekstoelen (Leeuwarden
1980) 31, 97 en 101 en Het orgel van de Waalse Kerk
van Leeuwarden, in: Friese Orgelkrant 2013,
(Leeuwarden) 20-22
II Hoeve, Sytse ten, Friese preekstoelen (Leeuwarden
1980) 31 en 144; Haan, Johan de, Hier ziet men uit
paleizen (Assen 2005) 242-244
III Hoeve, Sytse ten, Jacob Sijdses Bruinsma - Meester
steen- en beeldhouwer te Leeuwarden, in: De Vrije Fries
LVI (1976) 57; Friese preekstoelen (Leeuwarden 1980)
31 en 144
IV Hoeve, Sytse ten, Rococo uit Dokkum op het Loo, in:
De Sneuper 26-1, (Dokkum 2013) en Twee preekstoelen
voor de Grote Kerk van Dokkum, in: Publicaties Alde
Fryske Tsjerken 11 (2013) 25-28
V Tresoar, Archief Hof van Friesland (Toegangsnum
mer 15), nr. 15064 en oud nummer SS-972-2
VI Engels, Martin, Atlas van Blaeu,
home.online.nl/m.borgonjen/Blaeu/tekst.htm
VII Gelderse Archieven, Huisarchief Waardenburg
Neerijnen (Toegangsnummer 439), nrs 106-107.
Vriendelijke mededeling van Ben Olde Meierink te
Utrecht
VIII Bureau voor Bouwhistorie en Architectuurgeschiede
nis, Bouwhistorisch verkenning en waardenstelling Pro-
vinsjehus Fryslan, Leeuwarden III, (Utrecht 2005), 22
IX Tresoar, Archief Beyma thoe Kingma (Toegangsnr.
319), Journaal van ontvangsten en uitgaven, nr. 80
X Ottema, Nanne, Het Coulonhus, in: De iepening fan de
Fryske Akademy, (Assen 1938), 27-41 en Boersma,
Pieter en K. Sikkema, It Coulonhus, de sit fan de
Fryske Akademy, (Ljouwert 2013), passim
XI Hoeve, Sytse ten, Het bestek en het snijwerk van het
orgel in de Waalse Kerk van Leeuwarden, in: Friese
Orgelkrant 2013 (Leeuwarden), 20-22
XII Jorna, Hans P., De statiekerken in Leeuwarden, in:
Tjebbe J. de Jong e.a. Van Vitus tot Titus, (Leeuwar
den 2009), 33-48
XIII Het GildeboekXI-3 (1928), 95-96
XIV Oldenhof, Harm, In brêge dy't bliuwt, (Ljouwert
1978), 131
Dank aan Dolf van Weezel Errens te Hempens
