jmmïï, mÊsmË
Grand Théatre Edison.
VOORSTELLING.
LeoVdlr^ LA.il
NIEUW! NIEUW!
Schouwburg te Leeuwarden.
Edison's Ideaal I
Levende Boelden weergegeven door den Kinematagraph.
Hat groatata auocoa dar 18e Eeuw.
Vrijdag 22, Zaterdag 23, Zondag 24,
Maandag 25 en Dinsdag 26 Januari 1897
Sari»» fotagrafiiclw minwnl-OpaMjUtt wwdell Of imiImkW#*» <jro:*te
ia >1 b.n ii jtfeiimapracAr net kitooftifl «n-ihaiJ wwf |(«iaa fcxidat
è<ia»tt<H>ïi.T3tjMnitmlla, i 't komen ea («h vaa
mkUjciu-h at ew. BfcWoriMmaw worden woergBgoreii. Peradaast
worden »r»r h« OOR SMKl fotoftntfèa ToorbpjjoTowd- Komt dit UM
en ge eUat nxwonilefd. loirttn Ulj tttam*
Bet Badtneiin t* iautttiu. PndUnl.
La Pj»cb da Graad Opéra ta Ftrjjt. Etoig.
VerirakfcflB «a «inkomen ras «poortreinon.
De g«oteord» flBBgaJw, Braot «acne*.
Keao komirebe acta* ia het Atelier ran den pkotagnaf.
La Place da la Concorde ta Parf* ia tril* drukt*.
Afrikaanjtbe Wilderniaaaa.
Daocach HariaeecUp. De matroua un 't werk.
Ójnaointaaailnff ta e»n ipeaUnüa te Berlijn.
'AoebaTta t# Boeten tn Toortqj wan **"*-
Kinder ipeelloin.
PLue rarte te Antwerpen.
Spelende Klateren.
Bat* de Boulog-ne met wandelaara.
Logt* 60 centPartorro SS cent
tf.ft Maandag 25 Januari tra 5 ure Broote Kinder* oorsttttng,
ttgbij remaindering ran prijzen.
Directie i Chr. SLIEKER.
Strooibiljet ten behoeve van de voorstelling
Grand Théatre Edison door Christiaan Slieker op
vijf achtereenvolgende dagen in januari 1897
te brengen aan het café Centraal', stelde de
Leeuwarder Courant. Sociëteit Amicitia ver
toonde dezelfde filmpjes van de inhuldiging
van Wilhelmina op 14 december, samen met
filmpjes als De keizer van Solo, De sultan van
Djocjocarta en het succesnummer Kavallerie
eene rivier overzwemmende bij avond. In 1899
waren er weer vertoningen met de Bioscoop:
in februari en december in de volkse Stads
schouwburg.
In 1900 was er een nieuw apparaat voor
filmprojectie op de markt: de electro-biograaf.
In februari 1900 gaf Herman Fey een uitge
breide reeks voorstellingen in de Harmonie.
Leeuwarders liepen massaal uit om deze voor
stellingen te bezoeken. Toen er op 18 februari
geen filmvoorstelling was, maar de lichten
van de Harmonie wel brandden, vormde zich
een lange rij mensen, in de hoop dat er tóch
een filmvoorstelling zou zijn. De Leeuwarder
Courant meldde dat de mensen teleurgesteld
afdropen toen bleek dat een 'private partij' de
Harmonie had afgehuurd. Niet alleen het pu-
bliek was onder de indruk: de Leeuwarder Cou
rant schreef voor het eerst een recensie over
een filmvoorstelling, waarin ze het hun 'stads-
genooten' zeer aanraadden om de voorstellin
gen te bezoeken.
In 1900 was men alweer uitgekeken op de
inhuldiging van koningin Wilhelmina. Het
publiek smulde nu van beelden van de
Tweede Boerenoorlog tussen Nederlandstalige
Boeren in Zuid-Afrika en het Britse rijk. Vooral
Paul Kruger, president van Zuid-Afrika en lei
der van de Boeren, werd in filmpjes neergezet
als held. Fey vertoonde ook beelden van de
Tweede Boerenoorlog in de Harmonie. Vol
gens de Leeuwarder Courant was het publiek
laaiend enthousiast: 'Paul Kruger ontbrak na
tuurlijk niet. Toen hij tevoorschijn kwam, ge
zeten in een staatsie-rijtuig, zich naar den
Volksraad begevend, en daarbij door den pia
nist en den violist, die den geheelen avond de
vertooningen begeleidden, de Transvaalsche
Volksliederen werden gespeeld, zongen de
aanwezigen deze uit volle borst mede, als gold
het een ovatie aan Oom Paul in eigen persoon',
schreven ze in hun recensie, geplaatst op 14
februari 1900. De beelden bleken overigens
al snel grotendeels nep: sommige filmpjes
waren in scène gezet en bij andere bleek zelfs
dat de soldaten niet de heldhaftige Nederlan
ders, maar de Engelse vijanden waren! De pers
en het publiek spraken er schande van en het
gaf de reputatie van film een knauw. Dit was
iets dat het medium niet kon gebruiken. Rond
1900 kwam film in Nederland namelijk in een
crisis terecht. Leeuwarden was hierbij geen
uitzondering.
Crisis op de kermis
De crisis van film was in Leeuwarden het eerst
merkbaar bij de reisbioscopen. In 1898 hadden
Slieker en Riozzi beiden op de juli-kermis ge
staan met een reisbioscoop, maar weinig tot
geen reclame gemaakt voor hun tent. In 1899
stonden de twee weer op de kermis, maar nu
was hun reclamecampagne veel uitgebreider.
Beiden plaatsten nu een langere advertentie.
Hierin herinnerden ze de lezers aan het eer
dere behaalde succes en benadrukten dat ze de
nieuwste en mooiste films hadden. Bovendien
moesten de bezoekers vooral op de juiste
plaats zijn en de twee reisbioscopen niet door
elkaar halen. Riozzi verspreidde ook strooi
en reclamebiljetten door de stad. Zulke uitge
breide reclamecampagnes waren noodzakelijk
geworden om publiek te trekken, want reis
bioscoopexploitanten begonnen het steeds
moeilijker te krijgen. De nieuwigheid van film
was eraf en het publiek verloor haar interesse.
Film bood niet veel meer dan al bestaand ver
maak, zeker door de slechte beeldkwaliteit vol
flikkeringen en getril. Ook waren er verschil
lende schandalen over filmpjes die nep ble
ken, zoals bij de beelden van de Tweede
Boerenoorlog. Om publiek de reisbioscopen in
te lokken, begonnen bioscoopexploitanten lo
kaal filmpjes op te nemen en deze te vertonen.
Ook Slieker deed dat in Leeuwarden. In 1899
filmde hij het uitgaan van de Dominicuskerk
en vertoonde dit op de juli-kermis.
Het mocht niet baten: een nieuwe generatie
reisbioscoopexploitanten nam de positie van
de vroege filmkoplopers over. Deze exploitan
ten kwamen met grotere en luxere tenten, die
het publiek weer naar binnen wisten te lok
ken. In 1899 merkte Riozzi in zijn advertentie
op: 'Geen uiterlijk pracht en praal, maar de
werkzaamheden binnen recommandeeren
zich-zelf en geven aanleiding tot een tweede
en herhaald bezoek'. Dit bleek wishful thin
king. Een jaar later konden Leeuwarders op de
juli-kermis namelijk genieten van een reisbi-
Sedert 1893 was Hotel Centraal, later Metropole,
gevestigd aan het Zaailand 80