LeoVdlr^ LA.il
waarbij zowel het orkest van Eddie Walis als
The Ramblers optraden en het Leeuwarder
dansorkest The Wanderers van Piet van der
Veer na afloop voor de dansmuziek zorgde.
Om zoveel mogelijk leden in de gelegenheid te
stellen zo'n avond te bezoeken, kregen leden
voor wie de toegangsprijs van 72 cent een be
zwaar was, de kans daarvoor te sparen. De
meeste VARA-leden waren trots op hun orkest,
maar het optreden van de jeugdige Jelle Fok-
kema was toch bijzonder. Tijdens een VARA-
avond op 6 april 1939 kreeg hij van Theo Uden
Masman de gelegenheid zijn eigen gemaakte
Loflied op de Ramblers voor een stampvolle
zaal te zingen. Hij werd met een luid applaus
beloond. Op 18 september 1940 kwamen The
Ramblers voor de laatste maal als VARA-orkest
naar Leeuwarden met zang van Albert de Booy
en van Marcel Thielemans, die voor het Franse
repertoire zorgde.
Ook de KRO organiseerde enkele keren een
tournee waarbij Leeuwarden werd aangedaan
en de leden konden genieten van KRO-orkes-
ten als De Troubadours en de KRO-Boys en van
humoristen als Jan Hahn en het duo Tholen
en Van Lier.
Opgeheven
Tijdens het eerste oorlogsjaar mochten de be
staande omroepen blijven uitzenden maar
werden alle programma's, zowel muziek,
voordrachten als hoorspelen, aan censuur on
derworpen. Bovendien werd de radio - onder
het mom van 'volksvoorlichting over de
nieuwe tijd' - voor propagandadoeleinden
gebruikt.
Op 9 maart 1941 werden de omroepen als
nog opgeheven, werden hun bezittingen ver
beurd verklaard en overgenomen door de
nieuwe Rijksradio Omroep, de latere Neder-
landsche Omroep. Er kwam een nieuw pro
grammablad De Luistergids en voortaan moest
een verplichte luisterbijdrage van 9 gulden per
jaar worden betaald. Dit gold ook voor de aan-
sluitingen op een radiocentrale. Wel kon er
nog steeds naar buitenlandse zenders wor
den geluisterd en naar Radio Oranje, die al
vanaf juni 1940 in de lucht was. Dit veran
derde echter in mei 1943, toen de bezetter alle
radio-ontvangers verbeurd verklaarde en ie
dereen zijn toestel moest inleveren. In Leeu
warden begon deze verplichte inlevering op 4
en 5 juni en moesten toestellen met toebeho
ren en onderdelen, voorzien van een karton
nen kaartje en een ingevuld formulier, worden
afgegeven. In advertenties werd per straat aan
gegeven naar welk verzamelpunt - meestal
een gymnastieklokaal - de bewoners hun
radio moesten brengen. Natuurlijk probeer
den sommigen hun radio te houden door die
te verbergen en hadden zelfs enkelen een
oude radio ontvanger gekocht om deze in te
leveren en zo hun goede toestel achter te hou
den. Wie daarna betrapt werd zou een forse
straf riskeren.
Vanaf augustus 1943 moest echter ter con
trole ook de bij de afgegeven radio behorende
luistervergunning worden ingeleverd en werd
meteen nagegaan of de luisterbijdrage was
voldaan. Natuurlijk waren luidsprekers die bij
de aansluiting op de radiodistributie behoor
den - en alleen daarvoor gebruikt konden wor
den - hiervan uitgezonderd. In de herfst van
1942 was intussen de verzorging van de Rijks
Radio Distributie volledig door de PTT overge
nomen. Daarmee was het medium radio vrij
wel volledig onder controle van de bezetter
gekomen.
Na de bevrijding keerden de omroepvereni
gingen - en daarmee de verdeeldheid in de
ether - terug. Een nieuwe kans om tot één
echte neutrale omroep naar buitenlands
model te komen ging zo verloren. In de toe
komst zou met de komst van enkele nieuwe
omroepverenigingen de onderlinge verdeeld
heid en strijd om leden en zendtijd alleen
maar toenemen. Plaatselijke afdelingen en
jaarlijkse propagandafeestavonden speelden
daarin niet langer de belangrijkste rol.
Het orkest The Ramblers werd de grote trekker op de VARA ledenavonden. Deze foto toont het
orkest uit 1933 toen de band nog niet voor de omroep actief was. Bij de vleugel leider Theo Uden
Masman
Collectie Aldert Toornstra
