Willem V dat 'de opdracht der magistraatsver kiezing buiten toestemming, ja tegen de ex presse wil' van de kiezers was geweest. Bovendien werd besloten de betalingen aan de generaliteit te verlagen. Had Friesland tot nu toe steeds 11/100 van de generaliteitsgelden opgebracht, onder invloed van Van Beijma werd dat door de Staten vastgesteld op 8/100. Dit tot woede van Den Haag, dat dreigde mili tair op te treden. Reden voor de Staten om in 1783 officieel toestemming te verlenen om zo genaamde exercitiegenootschappen op te richten. Sociëteiten en vrijkorpsen Ook in Leeuwarden sloeg de vonk van het pa triottisme over. In 1772 was hier de burgerso ciëteit Door Vrijheid en IJver opgericht, een club van hoofdzakelijk middenstanders, koop lieden en fabrikanten, die bijeenkwamen boven het logement Het Hooghuis bij de Lange Pijp. Deze burgers volgden de ontwikke- lingen in spanning en gaven de aanzet tot ver dere acties. Er was gelukkig ook nog tijd voor vrolijkheid wanneer ze zongen uit een bundel met patriottische volksliedjes. Een ervan ge tuigde van het belang van de vrouw in de strijd: 'Mijn Mientje is ook Vaderlander, Ze is patriottisch met heel haar hart, 'k Nam anders waarlijk nog een ander, Al koste 't mij dan ook wat smart; Geen vrouw kan mij behagen, Die ketenen wil draegen, Wijl zij gewis, In huis heerschzuchtig is'. Hier in de sociëteit las men ook de patriottische tijdschriften De Post van den Neder-Rhijn, De Politieke Kruijer en De Friesche Patriot. Al spoedig zag men het vrijkorps, daartoe fi nancieel gesteund door de burgersociëteit met duizend dukaten, druk aan het oefenen op een terrein van zeepzieder Pier Zeper aan het Vliet. Het duurde niet lang of het was uitgegroeid tot het grootste exercitiegenootschap van Fries land met vier korpsen. Zoals was te voorzien kwam het in conflict met de vroegere schutte- Het gebouw van het College van Gedeputeerde Staten (voor de verbouwing van 1784). Waterverf tekening uit circa 1783 van H. Wensel Collectie Fries Museum rij, die deze ontwikkelingen met lede ogen aanschouwde en zich terug zag vallen tot een vervallen organisatie met verouderd wapen tuig. De traditionele schutterij, trouw aan de stadhouder, kreeg het bij de Staten gedaan dat de exercitiegenootschappen voortaan vielen onder de kolonel van de schutterij en hun or ders kregen van de Staten. Lang bleef de vaderlandslievende eenheid in onze stad niet bestaan. In de loop van 1784 begon het intern te rommelen binnen de pa triottische partij omdat de Leeuwarder magis traten steeds banger werden voor de gevaren van de volksbeweging. De regenten trokken zich meer en meer uit het milieu van rumoe rige vrijkorpsen terug om zich uiteindelijk in 1785, zij het niet van harte, te verzoenen met Willem V tot verbijstering van de democrati sche patriotten, die ook nog te maken hadden met een aantal moeilijke vraagstukken die Leeuwarden in rep en roer brachten. Het bezoek van de Prins In april 1784 ruziede de schutterij over de ver kiezing van de bevelhebbers. Vanuit het de mocratisch principe wilden de vrijkorpsen niet langer automatische herverkiezing van de afgetreden bevelhebbers. Immers, onder hen bevonden zich ook 'foute' bevelhebbers, die ze wilden wegstemmen. Bovendien verzetten zij zich tegen het feit dat de bevelhebbers het re glement van de gehate stadhouder moesten opvolgen. Dit werd in 1785 door het Hof ge schrapt evenals de verplichting om bevelheb bers te herbenoemen, hetgeen door de Leeuwarder vrijkorpsleden, de schutters en de Leeuwarder patriotten, verzameld in hun eigen sociëteit Fraterniteit of Volkssociëteit aan de Nieuwestad bij de Lange Pijp, van harte werd begroet. In oktober 1785 bezocht Willem V Friesland. De aristocraten kozen, zoals we zagen, tot grote woede van de patriotten de zijde van de stadhouder. Van Beijma kon zich niet beheer sen en vergeleek hen met 'honden die tot hun eigen braaksel terugkeren'. Nu de Prins toch in de provincie was, maakte hij van de gelegen heid gebruik, alleen al door zijn aanwezigheid, de Staten te beïnvloeden bij de behandeling

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2018 | | pagina 6