L e 0var} Lu,
zonder te kunnen denken dat er nog eens een
kwaaje Corporaal zoals Napolion te voorschijn
koomen zauw', zo schreef Gerhardus later.
Korte tijd later moest Gerhardus inderdaad
het leger in. In 1793 staat hij te boek als mari
nier in het Regiment van Van Westerloo. Zijn
vader werd een jaar later aangesteld als com
mandant van de kolonie Demerary in Suri
name. Twee jaar later was het chaos in de
Republiek. Met hulp van Franse revolutionai
ren werd stadhouder Willem V verdreven en
kwamen de patriotten aan de macht. De Ba
taafse Republiek werd uitgeroepen, of de 'Ba-
viaanse Republiek', zoals Portegies en de
zijnen het noemden. Daarna verdwijnt Ger-
hardus enige tijd uit beeld, maar het is moge
lijk dat hij zich naar Hannover heeft begeven.
Daar gingen veel Nederlandse officieren heen
die trouw bleven aan de stadhouder.
Eind 1799 werden de Nederlandse troepen
bijeengebracht op het Ilse of Wight, waar The
King's Dutch Brigade werd gevormd, als on
derdeel van het Engelse leger. Daar sloot ook
Gerhardus Portegies zich op 16 oktober 1800
bij aan. Enkele onderdelen van de Hollandse
Brigade werden korte tijd in Ierland gestatio
neerd, maar de troepen zagen weinig actie. In
de zomer van 1802 werd de Vrede van Amiens
gesloten en keerden de meeste militairen
terug naar huis. Zo ook Portegies, die op 10
april 1803 in Deinum in het huwelijk trad met
Geertruida Riegersma, een 'kreas lyts wyfke',
zoals Halbertsma later schreef. Het echtpaar
opende een herberg in Nieuwe Bildtzijl, en
even leek het erop dat Gerhardus Portegies
verder een rustig bestaan zou leiden.
De Waterloo-medaille van Portegies
flCn U V1CEWUV1 iflwj L,lw n".-IV 1 - -
A Izo C,ERf/4ROUS PORTUGEES ctl GEERTRUffl.-t Rf/SGpR vjl.f// EehtC Lieden,
J\ Herbergiersgewoond ^ebhcqfc op de rtffeuwè Bildfzyl onder den Dorpe Halluiiv»
onlangs van dn ar Jn ftilte vertrokken zyn met agtcrlatirig van ecqige Meubilaire Goederen
WThtcéf en Winkel wasrenzo is het: dgt Drist en Gertshie yen Fa werdtfadM gemelde
Echte Lieden door dezen fbmmeercn. om voor den 10 Oéfobfr eerstkomende, tot hunne
Woonplaats terug te keerenof iemand te quajificccren tot het bereddert vim derzel ver Roe
del'zullende by gebreke dies daar mede gehandeld worden air jstf Rechten behoort.
A dhr n 1 Fcrwerd den Ter Ordonnantie van Drost cn Gerechte voorn.
September 1803- W. ALBARDA, Secretaris.
i. n.titkH mtaTiD ie fcltri atari
De Bataafsche Leeuwarder Courant plaatste op 1 oktober 1803 deze advertentie. Portegies en zijn
vrouw waren met de noorderzon vertrokken
Een rustig leventje?
Maar vanuit zijn herbergje op het Bildt hield
hij de politieke ontwikkelingen goed in de
gaten. In mei 1803 verklaarde Groot-Brittannië
weer de oorlog aan Frankrijk. Als gevolg daar
van werd meteen Hannover bezet, dat toen
nog een onderdeel van het Britse Rijk was. In
juli werd de overgave getekend en vele officie
ren weken uit naar Engeland. Colin Halkett,
een Nederlandse officier in Britse dienst,
speelde een belangrijke rol in de recrutering
van deze uitgeweken officieren. Gerhardus
Portegies kwam zo samen met zijn vrouw in
Engeland terecht en werd op 6 decemer 1803
als dragonder ingeschreven bij het King's Ger
man Legion. Op 25 april 1804 werd hij als
kwartiermeester ingelijfd bij het Tweede Hu-
zarenregiment K.G.L. waar hij de volgende elf
jaar bij zou blijven.
In 1807 werd het regiment ingezet in de
regio rond Denemarken en Noord-Duitsland,
en in 1809 bij de Schelde tijdens de mislukte
Walcherenexpeditie. In 1811 werd het huzaren-
regiment naar het Iberisch schiereiland ge
zonden voor een grote expeditie onder bevel
van de Hertog van Wellington. Gerhardus'
vrouw bleef achter in Engeland. In Lissabon
werd Portegies ingekwartierd bij een 'schoone
jonge sinora', die hem al snel 'haar lieve ketter'
noemde want hij was niet katholiek zoals zij.
In de brief aan Joost Halbertsma schreef hij,
dat hij het meisje wijs maakte voor haar ka
tholiek of zelfs mohammedaan te willen wor
den. Het meisje zuchtte en zei dat ze onder
een zware last gebukt ging. Ze hield van Porte-
gies maar die was volgens haar verdoemd als
niet-katholiek. 'Welnu, verschaf mij ten min
sten het paradijs in deze weereld', zei Porte-
gies. Ze gaf daar gehoor aan, maar bracht
daarna vele dagen in de kerk door, liep in vele
religieuze optochten mee en kuste alle Ma
donna's. Ze had duidelijk last van haar gewe
ten, en wanneer ze zich aan 'het zondige
vermaak' overgaf, legde ze het mariabeeldje,
dat om haar nek hing, even opzij. Ze bedekte
het met haar halsdoek 'om geen getuigen te
weezen wanneer de rommelpommel los ging'.
Korte tijd later was het uit met de pret en ging
ze er met een katholiek vandoor om haar ge
weten te zuiveren. 'Wat dunkt Uwen nu van
deze vroome ziel? het was alles suiver ka-
tooliek', zo vroeg Portegies later aan Hal-
bertsma.
Waarschijnlijk moesten Portegies en Hal-
bertsma hier wel een beetje om grinniken. Zij
stelden een goed verhaal boven een keurige
moraal. Zo vroom was Portegies zelf immers
niet geweest door het met een Spaanse dame
aan te leggen terwijl zijn vrouw nog in Enge
land zat.
Na de Slag bij Waterloo
Over zijn oorlogservaringen schrijft Portegies
niets, maar zijn regiment nam aan vele grote
gevechten deel. In 1813 verliet dit regiment het
schiereiland weer.
Op 18 juni 1815 volgde de Slag bij Waterloo,
waarin Napoleon definitief verslagen werd.
Portegies raakte vermoedelijk niet gewond,
maar de vele militaire expedities hadden toch
hun tol geëist van zijn fysieke gesteldheid. Op
25 juni 1815, een week na de grote veldslag,
nam hij ontslag 'at the request from ill state of
health'. Halbertsma weet dit aan het zware mi
litaire leven, zelf weet Portegies het aan de
avond dat hij als baby in de sneeuw was ach
tergelaten.
Portegies was toen kennelijk ook wel klaar
