L C OVUan) La, ft
ven." Dit was de tekst die op de luifel van zijn
bakkerij in Leeuwarden stond. In andere pro-
sen spreekt een hoop door, zoals die van
Hilcke Douwes die 'doet fragen; wat zij ut de
lotterie zal dragen.' Het antwoord wordt dui
delijk in de lijst: een schilderij. Er waren ver
schillende leden uit aanzienlijke Leeuwarder
families die loten hadden gekocht. Gerolt
Camminga, onmiskenbaar een telg uit het
rijke geslacht Van Cammingha, gaf als prose:
"Een goede conscientie [geweten] is beter als
gout; Hij is rijck genoech die op Godt betrout."
Met Lyuve van Juckema zal Lieuwe van Juckema
bedoeld zijn, die actief was als raadsheer bij
het Hof van Friesland en die een spiegel won.
Hij gaf op: "Die den prijs crijcht van Godt,
heeft een goedt lot." Een andere winnaar in
1606 was wijnkoopman Frans Hendricks Ulen-
burg. Hij was een neef van Saskia Uylenburgh
(1612-1642), de vrouw van Rembrandt. Hij liet
als prose op zijn loterijbriefje schrijven: Rien
sans Dieu, oftewel: Niets zonder God.
Calvinistische tegenstand
Opvallend is dat een van de grootste tegen
standers van loterijen afkomstig was uit Leeu
warden. Dit was Viglius van Aytta (1507-1577),
de staatsman die als Wigle van Zwichem was
geboren in een stins ten noorden van Wirdum
en die opklom tot een belangrijk bestuurder in
de Nederlanden. Viglius was als voorzitter van
de Raad van State een trouwe dienaar van Fi-
lips II en werkte samen met landvoogdes Mar-
garetha van Parma. Haar privésecretaris Tho
mas Armenteros stond bekend als een corrupt
figuur die graag verdiende aan loterijen. Vi-
glius had een hekel aan hem, en zag loterijen
als schadelijk. In de decennia na Viglius' ster
ven bloedde de Europese loterijenrage lang
zaamaan dood, voornamelijk door een
strenger calvinistisch bewind en het verzet
tegen de Spaans-Habsburgse landheer. Toch is
het opmerkelijk dat zelfs Leeuwarden, zo ver
in het noorden, deelnam in deze loterijencul
tuur.
De trekking van de loterij van 1592 ten behoeve van het Dolhuis Schilderij van Gillis Coignet uit 1593 Collectie Amsterdam Museum
