'T KLEINE KRANTSJE x 'M' tijd Hollands, waarmee ze wel wat in de gaten liepen, want wie in deze omgeving niet Fries sprak, gebruikte als voertaal het Liwadders, het Hooghalemedijks van Goud viel bepaald wat uit de toon. Albert Goud was koopman - hij voer met een snik en bezocht jongens voor in dienst, die de stokjes maakten - prikjes van een tien centimeter lang met wat zwavel op de kop. Werd de zwavel tot ontbranding ge bracht, dan ontstond er een flinke vlam en zuinige mensen waren wel zo verstandig de zwa velstok eerst in tweeën of in HET OUD PANWERK PITTORESK HOEKJE vanuit het Oud Panwerk, niet alleen een klantenkring van voornamelijk winkeliers in de enge omgeving van Leeuwarden maar strekte zijn arbeidsveld zelfs uit tot in het westen van het land - vandaar misschien ook, dat hij graag vasthield aan het gebruik van de mooie Ne derlandse taal. Albert Goud had op het Oud Panwerk ook een fabriek voor zwavelstokken, een zwavelstok jesmakerij en hij had daar ook - - f, beschikbare gegevens uitermate schaars - zelfs stadsarchivaris Wobke Eekhoff, die in 1845 z'n Geschiedkundige Beschrijving van Leeuwarden uitgaf, zwijgt erover en ook voor stadsarchiva ris Mej. R. Visscher, die in 1906 een vervolg op de boeken van Eekhoff schreef, heeft het Oud Panwerk blijkbaar niet bestaan. Het enige wat we van het Oud Panwerk konden vinden danken we aan Dr. G. A. Wumkes, die in zijn Stads- en Dorpskroniek van Friesland melding maakt van het te koop staan van het Oud Panwerk in 1794: ,,Te koop de huizinge van Dirk Dijkstra met vier aparte wonin gen daarbij met nog twee cin- gels, het Oud Panwerk genaamd, achter de Schilkampen te Leeu warden, hebbende reed naar het Old Blokhuis". Geen notities Verder konden we onder hand bereik geen notities over het Oud Panwerk vinden en het zou dan ook heel wat speurwerk vergen er nog iets van gewaar te worden. Maar de nog leven de leden van de familie Berg- sma, die het Oud Panwerk tien tallen jaren heeft bewoond, vor men een beter bereikbare bron. Van hen hebben we dan ook de gegevens, die verder in dit ar tikel zijn verwerkt. Een goeie honderd jaar geleden heeft er op het Oud Panwerk een Albert Goud gewoond, wiens vader zich waarschijnlijk als eerste van de familie Goud op het Oud Panwerk vestigde. De heren Goud kwamen uit Holland en ze spraken ook al- vieren te doen. Albert Goud was zelf ook een voorstander van deze bezuiniging, voor zo ver het het gebruik door z'n eigen gezinsleden betrof. Kwam z'n enige dochter Aaltje met een vrijer thuis, dan lette de oude heer er terdege op hoe die vrijer z'n pijp opstak - met een hele zwavelstok of met het vier de deel ervan. Deed zo'n suf ferd het met een hele stok, dan kon Aaltje wel op pappa's be kende waarschuwing rekenen, Na een oproep om foto's van het Oud Panwerk, enkele maan den geleden in 't Kleine Krantsje, hebben trouwe lezers ons heel wat materiaal bezorgd, foto's, tekeningen, schilderijen. Voor dit verhaal hebben we een kleine keus uit al deze af beeldingen gemaakt. Ze vragen niet om een toelichting, maar spreken voor zich zelf. Alleen: de bejaarde heer en dame op de foto hierboven zijn Geert Bergsma en Aaltje Bergsma-Goud. zodra de jongkerel de deur uit was: „Aaltje, meiske, die jonge is niks voor jou. Als ie niet zui nig is met de zwavelstokken, dan -zal hij met andere dingen ook niet zuinig zijn Tenslotte kwam er toch een kiene knaap, die de zwavel stokjes vóór het aansteken van zijn pijp in vieren brak en met hem is Aaltje getrouwd: Geert Bergsma, een man, die sommige oudere Leeuwarders zich nog wel zullen herinneren, want hij heeft er tientallen jaren ge woond en hij is er - in het oor logsjaar 1942 - gestorven ook. Voor we iets meer van Geert Bergsma en z'n bezigheden ver tellen, moeten we het nog even hebben over de andere kinde ren van Albert Goud, drie jon gens, Arie, Hedzer en Cathrinus, want ook zij hebben in en rond het Oud Panwerk een rol ge speeld. Arie Goud had op de zolder van de ouderlijke wo ning een chocoladefabriekje en dat was dan de tweede niet al ledaagse industrie van het Oud Panwerk. Hij maakte er ronde chocoladeblokjes en ook wel zoete chocoladekoekjes, die je kon afschrabben om het daarna als poeder in de melk te doen. Later was hij ook visserman; de karpers van de Kurkemeer heb ben hem nog wel goed gekend. Hedzer Goud heeft een kruide nierswinkel op het nabijgelegen Schilkampen gehad, maar hij was ook knecht op de boeiers van de hoge heren uit Leeuwar den en Catharinus werd tim merbaas - hij was het ook, die het Oud Panwerk verrijkte met twee woninkjes, die door de be woners van het buurtschapje daarna zeer terecht altijd wer den betiteld als „De nieuwe woningen". Bewoners Na het overlijden van Albert Goud kreeg Geert Bergsma, die dus met Aaltje was getrouwd, het hele Oud Panwerk in eigen dom, wat niet wil zeggen, dat alle woningen van het Panwerk door de Bergsma's in beslag ge nomen werden. Van de acht huizen waren er doorgaans zes aan anderen verhuurd en zo vinden we bijvoorbeeld in 1932 als bewoners van het Oud Pan werk behalve Geert Bergsma en diens dochter Attje en oudste zoon Wobke de arbeiders Tj. de Vries, S. van Tuinen en B. Meij er, de opperman W. van der Ga- liën, de colporteur J. Boeijenga en de boerenarbeider J. van der Veer. Geert Bergsma zelf werkte bij de boer, maar in later jaren heeft hij heel wat scheepjes ge sloopt om de nog gave planken te verkopen aan boeren, die ze nog goed konden gebruiken voor hun mestbulten - daar re den de kruiwagens bij op. Al tijd lag er wel een oud, half ge sloopt scheepje in het slootje voor het Oud Panwerk en het lijkt ons een typisch foutje van Albert Gouds kleinzoon Schelte Goud, die het Oud Panwerk in r944 met zijn tekenstuft vereeu wigde, om dat scheepswrakje weg te laten. Op de tekening hiernaast zien we een volkomen „geschoonde" sloot. Of zat in dat oorlogsjaar '44 alle hout in het potkacheltje Van Bergsma's acht kinderen - Wobke, Rinske, Attje, Albert, Aukje, Hedzer, Trijntje en Arie heeft de oudste zoon Wobke op het Oud Panwerk een koemel- kerij gehad; hij gaf met het melken van de koeien op de mooiste singel bij het Panwerk aan de hele buurtschap een schilderachtig accent. Alleen Attje en Hedzer zijn nu nog in leven, moeder Aaltje Bergsma stierf in r934 en Geert Bergsma is, zoals we al hebben gezien, overleden in 1942 Na de laatste oorlog begonnen de straten van Leeuwarden dus ook in ijltempo op te rukken in de richting van het Oud Pan werk en niemand heeft de on dergang van het merkwaardige buurtschapje kunnen tegenhou den. In oktober r953 zijn de laatste bewoners van het Oud Panwerk vertrokken, kort daar na kwamen de slopers om er alles tegen de grond te slaan. En waar eens schilders stonden om dit mooie hoekje van de stad op het linnen vast te leggen, staan nu de strakke huizen van de Schieringerweg - het is er wel moderner op geworden, maar mooier niet.

Historisch Centrum Leeuwarden

’t Kleine Krantsje, 1964-1997 | 1967 | | pagina 7