Juridisch kader:
Op grond van artikel 17, eerste lid, van de Wet op het primair onderwijs ('Wpo') kan de instand
houding van een of meer openbare en een of meer bijzondere scholen worden opgedragen of over
gedragen aan een stichting die met dit doel wordt onderscheidenlijk is opgericht. De besluitvorming
van de zijde van de gemeente vindt plaats door de gemeenteraad, zo bepaalt de wet.
Op grond van artikel 17, zesde lid, van de Wpo kunnen de statuten van een bestaande stichting als
bedoeld in het eerste lid slechts worden gewijzigd na instemming van de gemeenteraad van de
gemeente waarin de school waar openbaar onderwijs wordt gegeven, gevestigd is. Instemming kan
slechts worden onthouden indien overheersende invloed van de overheid in het bestuur niet is
verzekerd voor zover het openbaar onderwijs betreft.
Fier en Radius verzoeken in hun brief van 27 maart 2017 om goedkeuring van de 'nieuwe statuten'
die moeten worden vastgesteld. Uit hun brief blijkt dat door de fusie één, nieuwe, organisatie
gerealiseerd wordt. Het gaat dus om nieuwe statuten van een nieuwe stichting, waarvan wij uit de
media hebben kunnen vernemen dat de naam hiervan 'Elan Onderwijsgroep' moet komen te heten.
Ook uit de conceptstatuten die Fier en Radius ter goedkeuring hebben voorgelegd, blijkt dat er een
nieuwe stichting wordt opgericht. Het gaat dus niet slechts om een statutenwijziging van een
bestaande organisatie. Die vaststelling is van belang, omdat hierdoor sprake is van een verzoek aan
de gemeenteraad tot oprichting van een (nieuwe) stichting als bedoeld in artikel 17, eerste lid, van
de Wpo. Hierover beslist de gemeenteraad en daarbij heeft de gemeenteraad beleidsvrijheid. Het is
dus aan de gemeenteraad om in alle redelijkheid te beoordelen of een nieuwe onderwijsstichting
gewenst is, waaraan openbare en bijzonder scholen worden overgedragen. Daarbij dient de
gemeenteraad een belangenafweging te maken.
Aangezien er op dit moment een regionaal onderzoek gaande is naar de toekomst van het onderwijs
(het Jellumer beraad), waaronder de gevolgen voor opheffingsnormen na de gemeentelijke herinde
lingen, is het zaak om de uitkomsten daarvan af te wachten alvorens eventueel een instemmend
besluit over de voorgelegde conceptstatuten kan worden genomen. Daarnaast is het toezichtkader
van de gemeente Leeuwarden op het primair onderwijs uitgebreider en verdergaand dan het
toezichtkader dat in de voorgelegde conceptstatuten van Fier en Radius wordt voorgesteld en zijn
aan Fier en Radius diverse vragen gesteld over onduidelijkheden in de statuten, waarvan een aantal
niet is beantwoord. Ook in het licht van die omstandigheden achten wij de oprichting van een
nieuwe stichting c.q. de overdracht van scholen aan die stichting niet wenselijk. Daarbij geldt als
belangrijk criterium dat gemeenten op grond van artikel 23, vierde lid, van de Grondwet ervoor
dienen te zorgen dat in elke gemeente van overheidswege voldoende openbaar algemeen vormend
lager onderwijs wordt gegeven in een genoegzaam aantal openbare scholen. Wij zijn er niet van
overtuigd dat dit belang optimaal wordt gediend door een nieuwe stichting op te richten, waaraan
de scholen worden overgedragen die nu onder bestuur van Fier en Radius staan. Zolang dit
grondwettelijke belang niet is geborgd, althans de gemeenteraad daarvan niet van is overtuigd, kan
geen enkel belang van Fier en Radius ertoe leiden dat dit grondwettelijke belang voor hun belangen
dient te wijken. Als belang voor de fusie (door middel van het overdragen van scholen aan een
nieuwe stichting) noemen Fier en Radius de financiële schaalvoordelen die zij hiermee stellen te
behalen. Een dergelijk belang achten wij van onvoldoende gewicht om het algemeen belang te doen
wijken, omdat wij er niet van overtuigd zijn dat dit de meest optimale manier is waarop de gemeente
aan haar zorgplicht kan voldoen. Daarom adviseren wij niet in te stemmen met de door Fier en
Radius voorgelegde conceptstatuten ten behoeve van de oprichting van een nieuwe stichting met
het oog op de voorgenomen fusie tussen Fier en Radius. Wij adviseren er dus niet mee akkoord dat
de scholen die thans onder het bestuur staan van Fier en Radius, worden overgedragen aan een
stichting die met dit doel wordt opgericht.
