4
dat dit struktuerplan net de rjochtskrêft hat fan in
ütwreidingsplan
Dat hjir in bidriuw yn syn steat as sadanich oantaeste
wurdt, is in biswier, dat wol bestiet en B. en W. soenen
leaver hawwe, dat dit net it gefal wie, mar it is, lyk
as de hear Van der Veen ek al yn syn antwurd op it
bitooch fan de hear Santema oanfierd hat, net dwaen-
lik om hjir „ho" to halden. Hwannear't in stêd, in
konglomeraesje fan 80.000 minsken, bihoefte oan sa'n
kompleks folkstüntsjes hat en it hat tige düdlik
bliken dien, dat dit it gefal is, hwant der binne wit-
hoefolle oanfragen en der kin net oan allegearre fol-
dien wurde dan moat it der oan de perifery fan 'e
stêd komme. En dêr folget üt, dat in bidriuw, dat der
is, fordwine moat. It is bigreatlik; men kin der lang
en breed oer prate en men kin it bitreure, mar it kin
net oars.
Men kin freegje, hwerom dit plak ütsocht is. Spr. kin
hjirop antwurdzje, dat dizze groun tige gaedlik is foar
in folkstüntsjekompleks. Der is in advys fan de Ryks-
tünboukonsulint oer ynwoun en dêryn is dit bipaeld nei
foaren kommen.
It tredde biswier fan de hear Santema, dat it terrein
in rommelige yndruk meitsje soe, hat spr. al bisprutsen,
doe't hy de hear Drentje antwurde en itselde jildt foar
it biswier fan de hear Rutkens.
De heer Drentje wil graag een poging wagen om in
tweede instantie, als het enigszins kan, nog boeiender
dan zojuist te spreken om de wethouder te overtuigen.
Deze vergeet meer dan één belangrijk ding. Om te be
ginnen de omstandigheid, dat de afstand van de stad
tot dit toekomstige volkstuincomplex ook hier in Leeu
warden het karakter van de volkstuin zal veranderen.
Tot dusverre hadden de meeste volkstuinders hun
tuintjes behoorlijk dicht in de buurt en wanneer men nu
eerst 2 km of meer moet fietsen om bij zijn tuintje te
komen, wordt dat karakter zeker wel anders. Spr. heeft
met verschillende volkstuinders hierover gesproken en
dezen zeiden: als wij daar zo'n eind voor moeten fiet
sen, willen wij geen tuin meer hebben. Dan komt men
hier dus in precies hetzelfde schuitje, als in de grote
steden en daardoor wordt hier dan misschien ook de
waarde van de actieve recreatie belangrijker in ver
houding tot de andere waarde. Spr. kan dit ook nog
met een paar cijfers illustreren. Op het ogenblik is het
aantal volkstuinders in Huizum 400. Dit terrein biedt
plaats aan 500 a 600 tuinders. Van die 400 Huizumers
zal een aantal de volkstuinen niet zo ver van huis wil
len hebben; dus dat houdt in, dat ook mensen uit Leeu
warden aan hun trekken zullen komen Voor dezen zal
de afstand echter nog groter zijn dan voor de Huizu
mers. Wat het brengen van de grootte van de gebouw
tjes van 4 op 6 m2 betreft, de wethouder zegt, dat hij
daarin niet mee kan gaan. Spr. vindt 4 m2 totaal onge
schikt, en wel om de volgende reden: als het gebouwtje
uitsluitend moet dienen voor het opbergen van gereed
schap, dan is 4 m2 te groot en is 2 m2 al voldoende. In
een hokje van 4 m2 zou men zelfs een groot landbouw
werktuig als een tractor kunnen stallen. En dat is niet
de bedoeling; 4 m2 is vlees noch vis. 6 m2 lijkt spr. ech
ter toch werkelijk veel beter. Stelt men meer eisen, dan
is 4 m2 beslist te weinig. Als men de volkstuincomplexen
in andere steden beziet spr. noemt Groningen, Utrecht
en Amsterdam dan vindt men daar ook diezelfde
kleine gebouwtjes; een groot aantal daarvan voldoet
niet aan behoorlijke eisen, zoals de heer Van der Schaaf
en ook de heer Santema opmerkten, maar er zijn ook
juweeltjes tussen, gebouwtjes, waarvan men direct ziet,
dat ze door de man met de kleine beurs daar zijn neer
gezet en dat die er zijn genoegen aan beleeft. Als men
hier deze mogelijkheid niet toestaat, can kan men be
slist niets anders verwachten, dan gereedschapshokken,
waaraan niets, maar dan ook niets ter verfraaiing wordt
gedaan. Maakt men daar een dagverblijfje van, dan ko
men de vrouwen mee regeren; (men bemerkt het al, het
begint weer boeiend te worden); zij willen de huisjes
in het voorjaar schoonmaken, hanteren de witkwast,
hangen kleurige gordijntjes op en zullen de mannen zo
ver weten te brengen, dat de zaak een kwastje verf
aan de buitenkant krijgt. Zij zullen zorgen voor een
passende begroeiing, zij vragen, of de mannen een hees
tertje hier en een hegje daar willen planten en zij zullen
hen misschien ook zover krijgen, dat zij een paar vier
kante meter gaan reserveren voor bloemen, kortom, het
nuchtere, zakelijke, rommelige geval zal verdwijnen en
men zal de fleurige en propere bedrijvigheid van dc
Friese huisvrouw daar kunnen herkennen.
Wat de recreatie betreft, wanneer man en vrouw ge
zamenlijk gezellig wat in hun tuintje bezig zijn in de
vrije natuur, is dat pas werkelijk recreatie. Dat krijgt
men niet, dat de man 's Zaterdagsmiddags op de fiets
naar de tuin gaat, daar haastig het noodzakelijkste werk
doet, omdat hij ook wel eens vrij wil zijn en dan met
fietstassen vol groente voor de eerste dagen van de week
weer naar huis zeult. Dat is geen recreatie, maar al
leen verlenging van de werkweek. Het is dan ook om
deze practische reden, maar ook op ideële grond en
vooral ook met het oog op de aesthetica, dat spr. blijft
vasthouden aan wat hij in eerste instantie heeft gezegd
en het is daarom, dat hij graag een voorstel daartoe aan
deze beraadslaging zou willen toevoegen.
De Voorzitter leest het reeds aangekondigde voorstel
van de heer Drentje aan de raad voor.
„Ondergetekende stelt voor de verklaringen, voorko
mende op de tekening, behorende bij het voorstel tot
partiële herziening van het uitbreidingsplan, punt 15
van de agenda, te lezen als volgt: „gronden, bestemd
voor volkstuinen, welke na goedkeuring door B. en W.
uitsluitend mogen worden bebouwd met één verdieping
hoge en voor bewoning bestemde gebouwtjes met een
oppervlakte van 6 m2. B. en W. kunnen voorts t.a.v.
plaats, afmetingen, inrichting, materiaal en kleuren, na
dere eisen stellen".
Het voorstel is ondertekend door de heren Drentje
en Fennema.
Het kan deel uitmaken van de beraadslagingen.
De hear Santema soe de hear wethalder en tagelyk
ek de hear Van der Veen dit sizze wolle: it is eigentlik
in lyts bytsje tragysk, dat Ljouwert, dat it sintrum fan
agrarysk Fryslan is, aloan needsake is in oanfal op de
agrariërs to dwaen. En as de hear wethétlder sa planüt
en sa kaldwei seit, dat de inkeling (de boer) dit alle
gearre mar ündergean moat, omdat it to'n goede komt
oan oaren (de folkstünders), dan fynt spr. dit wol in
bytsje tragysk. Hy wol it hast net sizze, mar it liket
wrychtich wol, as is men yn dit stik fan saken hy
wol lykwols hielendal net misledigjend wêze yn in
bipaeld lan, hwer't men Kolchozen hat. Hy hoecht der
fierders neat oer to sizzen; it is miskien hwat hurd. Hy
hopet, dat men it him net sa swier oanrekkenje sil. Hy
makket der lykwols biswier tsjin, dat de inkeling hjir
eigentlik alles opjaen moat, omdat soks it greate gehiel
to'n goede komt. Dat skeint syn rjochtsgefoel.
De hear G. de Jong freget, oft it ek mooglik is, dat,
as sa'n saek yn bihanneling is, de bilanghawwenden der
birjocht fan krije. It docht bliken. dat dyjingen, dy't it
oanbilanget, der wierskynlik neat fan witte. Spr. hat it
ek net yn 'e krante sjoen en sa binne der forskate lju.
It hat him hiel frjemd talike, dat der gjin biswieren
ynkommen binne.
De hear Van der Schaaf (weth.) wol bigjinne mei de
biantwurding fan de hear De Jong. Dizzesil der mei
bikend wêze, dat it deponearjen fan it ütwreidingsplan
foar de lju, dy't it ynsjen wolle, ensfh. in wetlike pro-
sedure is, hwer't B. en W. har oan to halden hawwe.
Eltsenien is hielendal frij om de krante goed, sekuer of
hielendal net to lézen, mar de wei, dy't de wet dêrfoar
oanwiisd hat, is foldwaende en spr. soe ek net in bettere
wei witte. Men kin der ek net bést in gewoante fan
meitsje om de bilanghawwenden üt har tinte to lokjen
en to sizzen: Kom nou asjebleaft mei biswierskriften!
Dat leit ek net op de wei fan B. en W. Spr. wol mar
sizze, dat dizze prosedure jildt en ek al in tiidlang jil-
den hat en salang as dy jildt, sil men der jin wol oan
halde moatte. Great üngemak komt der ek net fan en
hwannear't it de bilanghawwenden sa. skriklik heech
sitte soe, hiene hja wierliken ek de wei wol fine kinnen.
Mei de hear Santema is spr. hast hwat forlegen. Dy
hie it oer Kolchozen, mar dat is neat, dat wit de hear
Santema ek wol. Kolchozen binne boeren, dy't yn mien-
skippen twongen wurde, mar folkstünders en boeren
binne hjir stêdslju.
Mar de hear Santema wol troch it brüken fan dit
grauwe wurd natuerlik efkes in dramatysk effekt op-
roppe, lyk as hy seis seit, n.l. dat hjir in yndividueel
bidriuw troch de stêd fordreaun en ynslokt wurdt. Fan
dat forskynsel kin men de eamst ynsjen en it bitreure,
mar oan de oare kant is dit nou net it earste gefal, dat
him sa foardocht.
De hear Santema kin ek, as hy de stêd omfytst, de
pleatsen oanwize, dy't sa njonkelytsen troch de stêd
ophapt binne en dy't op nominaesje steane. It is in
historysk proses, dat in stêd, dêr't libben yn sit, groeit,
mar dat net allinnich. Fan Adam óf hat it sa west, dat
mienskippen oare, dy't tsjin har oanlizze, fordriuwe en
yn har opnimme. It is net sa, dat de stikken groun,
hwer't it hjir om giet, forneatige wurde en dat de boer
ta de hongerdea foroardiele wurdt. In drama, alteast yn
dy sin, is it net. Hjir is lykwols in man, dy't syn groun
öfstean moat foar, neffens spr., in heger doel. Mar hy
wurdt net de woastine ynjage of op 'e strjitte set. Hy
krijt forgoeding foar de skea, dy't hy lit en op in oar
plak yn üs goede lan kin hy in pleats krije. Hoe moat
it oars? Wol men dan, dat oeral, hwer't de boer wen
net, de stêd net komme mei? De hear Santema jowt
net in alternatyf; hy wiist net oan, hoe't de stêd him
dan wol ütwreidzje moat.
Spr. komt nu tot het voorstel van de heer Drentje,
dat deze in eerste instantie al heeft toegelicht. Op de
gronden, die spr. heeft aangevoerd, toen hij hem in
eerste instantie antwoordde, is hij dus van mening, dat
dit voorstel niet voor aanneming in aanmerking komt.
Het gaat hier om een volkstuincomplex met een per
manente bestemming, maar een bestemming, die in ster
ke mate een nuts-karakter draagt en dus niet dat van
buitenhuisje of dagverblijf. Dat is vandaag de dag niet
het karakter van de volkstuin in Leeuwarden. Nu heeft
de heer Drentje daar nog verschillende punten bij aan
geroerd, die naar spr. meent, niet allemaal dwingend
tot dit voorstel leiden. Hij heeft bijv. gezegd: er zijn
mensen, die 2 km afstand van hun huis naar de volks
tuin te ver vinden, maar daar staat tegenover, dat, toen
het Departement tot Nut van 't Algemeen onlangs de
hand had gelegd op een complex, dat ook op 2 km af
stand lag, er zo'n 300 gegadigden waren. Er bestaat
dus niet de minste vrees, dat er te weinig belangstelling-
voor deze terreinen is. Ook al zouden er geen gebouwtjes
staan, zou die nog zeer voldoende zijn; dat is overtui
gend en duidelijk gebleken. Er zal dus voldoende animo
zijn, ook als de mensen heen en terug moeten, er niet
kunnen verblijven. Wanneer de ontwikkeling van het
volkstuinkarakter in de gemeente Leeuwarden duidelijk
een andere richting zal uitgaan na verloop van jaren,
zal het gemeentebestuur natuurlijk de eerste zijn om
die ontwikkeling te constateren en eventuele plannen
daarbij aan te passen. Nu is het naar spr.'s mening nog
niet de tijd om dat te doen. Bovendien is hier een maxi
mum gesteld en spr. mag de heer Drentje er op wijzen,
dat, wanneer de oppervlakte voor de gebouwtjes zou
worden gewijzigd van 4 m- in 6 m2, dit niet tot gevolg
zou hebben, dat daar inderdaad huisjes van 6 m2 zou
den komen. Er zouden huisjes komen, die degenen, die
ze zouden gebruiken, kunnen betalen; wanneer er
iemand zou zijn, die er een heel eenvoudig gevalletje
wil hebben en er een hutje neerzet van 2 m2, is er geen
mens, die dit zal beletten. B. en W. hebben een zekere
bevoegdheid, maar zij zullen niet gaarne de afmetingen
van deze gebouwtjes tot 6 m2 willen opdrijven, omdat de
volkstuinder het ten slotte moet betalen; dus het doel,
dat de heer Drentje beoogt, wordt in zijn voorstel niet
verwerkelijkt en daarom meent spr. de raad dit toch te
moeten ontraden. Men moet eerst even zien, hoe zich
dit ontwikkelt en wanneer duidelijk de tendens in een
andere richting gaat, zullen B. en W. zeer zeker hun
conclusies trekken. Spr. zou dus de raad minzaam in
overweging willen geven het voorstel van B. en W. te
aanvaarden.
De Voorzitter stelt voor de beraadslagingen te be
sluiten en het voorstel Drentje-Fennema, dat als een
amendement kan worden beschouwd, eerst in stemming
te brengen. Dit wordt verworpen met 22 stemmen tegen
en 12 stemmen voor (die van de heren Bootsma, Wier-
sma, Pols, mevr. Heijmeijer en de heren Santema,
Drentje, Van den Brink, Van Balen Walter, Fennema,
Ras, Rutkens en Van der Veen).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig het voorstel
van B. en W.
Punten 16 t.e.m. 19 (bijlagen nos. 99, 104, 110 en 113).
Z.h.st. wordt besloten overeenkomstig de voorstellen
van B. en W.
Punt 20 (bijlage no. 115).
In een periode, waarin, aldus de heer Rutkens, de lo
nen steevast het loodje leggen in de wedloop met de
prijzen en de koopkracht van het inkomen der werkers
systematisch en doelbewust wordt ondermijnd, terwijl
aan de andere kant de winsten der grootondernemers
fantastische afmetingen aannemen en vele millioenen
van het volksinkomen worden verspild aan een waan
zinnig opgeschroefde bewapening, kan het niet anders,
of het vraagstuk van de lonen plaatst zich in het mid
delpunt van de belangstelling. In zo'n periode leven wij
thans.
De arbeiders eisen hun gerechtvaardigde aandeel in
de welvaart op; zij verlangen een behoorlijke waarde
ring van hun arbeid en een menswaardig bestaan. Bij
de toekenning van de 6 loonsverhoging hebben wij
met nadruk gewezen op het feit, dat de ambtenaren
deze verhoging als onvoldoende hebben aangemerkt.
Bij de behandeling van de gemeentebegroting voor
1955 hebben wij met citaten uit de „Nieuwe Eeuw" nog
maals gewezen op de onvoldoende beloning voor de amb
tenaren; in dit verband hebben wij vastgesteld, dat, in
dien de regering er niet toe over zou gaan een prijzen-
stop in te voeren, de arbeiders opnieuw genoodzaakt
zouden worden de strijd voor verdere loonsverhoging in
te zetten. Vooral hebben wij toen gewezen op de zeer
grote ontevredenheid in de ambtenarenwereld. De amb
tenaren toch hebben alle reden om hun ontevredenheid
niet meer onder stoelen of banken te steken; zij vooral
trekken in de na-oorlogse jaren aan het kortste eind.
De cijfers van het C.B.S. tonen dit overduidelijk aan;
aan de hand van deze cijfers zien wij het volgende beeld.
In 40 takken van de nijverheid steeg het aantal punten
tot 234 (als wij de lonen van 1938'39 op 100 stellen),
in de landbouw tot 361, in de administratieve groepen
tot 215.
Voor het overheidspersoneel was dit als volgt:
rijkspersoneel 204;
lager personeel 215;
middelbaar personeel 201;
hoger personeel 188.
Uit deze cijfers van het C.B.S. zien wij dus, dat de
grootste stijging in de overheidssector gelijk is aan de
geringste stijging in de particuliere sector.
Deze cijfers brengen voor ons geen nieuws, maar zij
zijn belangrijk als een bevestiging van datgene wat alle
ambtenaren en werklieden reeds lang uit ervaring we
ten, n.l., dat hun salariëring allertreurigst is en hoe
langer hoe meer achter blijft.
In de ambtenarenwereld is het zo, dat men buiten
overwerk niet in staat is om de inhoud van het loon
zakje wat groter te maken, hetgeen in de particuliere
bedrijven wel het geval is. In onze gemeente gelden
lonen van bijv. f 53,en f 58,bruto, zoals bij de Ge
meentereiniging, terwijl straatmakers lonen van f54,
en f 55,hebben. In de particuliere sector zijn deze veel
hoger. Die verhoudingen gelden ook voor de administra
tieve groepen. De achterstand in de salariëring heeft
voor het overheidspersoneel catastrofale gevolgen.
Tegenover deze situatie kan en mag het overheids
personeel niet onverschillig blijven. Elke ambtenaar
heeft tegenover zijn gezin en tegenover het Nederlandse
volk, dat zijn dure belastinggeld niet voor niets betaalt,
de plicht om aan de geschetste wanverhoudingen een
einde te maken. De enige oplossing is een behoorlijke
salariëring. Dat die terdege wordt verstaan, bewijst de
groeiende stroom van protesten tegen het salarisbeleid
van de Drees-Beel-regering; dat bewijst ook de mach
tige eensgezinde strijd van het Amsterdamse overheids-
